Komórka i tkanki

5  2    78 informačný list    pani truskawka
stiahnuť mp3 vytlačiť hrať Skontrolujte sa
 
otázka język polski Odpoveď język polski
komórka
začať sa učiť
podstawowy element strukturalny i czynnościowy organizmów. Może stanowić samodzielny organizm.
makroelementy
začať sa učiť
pierwiastki niezbędne do życia, mające nakwiększy udział w budowie organizmu (powyżej 0,01% suchej masy każdy; łacznie ponad 99% całkowitej masy organizmu). Uczestniczą w budowie związków organicznych np. węgiel, wodór, tlen, azot, siarka, fosfor
mikroelementy
začať sa učiť
pierwistki których udział w budowie organizmu jest nieznaczny (poniżej 0,01% suchej masy organizmów) czasem wręcz śladowy, ale sa one nieodzowne.
aminokwasy
začať sa učiť
podstawowe związki budujące białka.
aminokwasy egzogenne
začať sa učiť
aminokwasy których organizm nie potrafi samodzielnie wytwarzać, musi je dostarczać razem z pokarmem.
aminokwasy endogenne
začať sa učiť
aminokwasy które organizm sam wytwarza z dostepnych związków i pierwiastków w wątrobie.
wiązanie peptydowe
začať sa učiť
wiązanie łączące ze soba dwa aminokwasy w białku.
funkcje białek
začať sa učiť
budulcowa, katalityczna, transportowa, regulatorowa, odpornościowa
rodzaje białek
začať sa učiť
proste, złozone (chromoproteiny, nukleoproteiny, fosfoproteiny, metaloproteiny, glikoproteiny, lipoproteiny)
chromoproteiny
začať sa učiť
rodzaj białek połączonych z barwnikami np. hem w hemoglobinie.
nukleoproteiny
začať sa učiť
białka połączone z kwasami nukleinowymi.
fosfoproteiny
začať sa učiť
białka połączone z reszta kwasu fosforowego.
metaloproteiny
začať sa učiť
białka połączone z metalami.
glikoproteiny
začať sa učiť
białka w połączeniu z cukrami.
lipoproteiny
začať sa učiť
białka połączone z tłuszczami.
cukrowce
začať sa učiť
grupa związków organicznych o znacznym stopniu zróżnicowania. Zbudowane z węgla, wodoru i tlenu. Związki mające budowę łańcuchową lub pierścieniową. W swojej cząsteczce posiadają liczne grupy hydroksylowe ialdehydowa lub ketonowa (aldoza, ketoza)
monosacharydy
začať sa učiť
cukry proste, zbudowane z 3 do 7 atomów węgla, posiadają jedną grupę aldehydowa lub ketonowa, do innych wegli dołączone są grupy hydroksylowe. Występują w formie pierścieniowej lub łańcuchowej.
dwucukry
začať sa učiť
disacharydy, powstają przez połączenie dwóch cząsteczek cukrów prostych
oligosacharydy
začať sa učiť
zbudowane z 3 do 10 cząsteczek cukrów prostych, głównie występują u roślin
polisacharydy
začať sa učiť
polimery o budowie łańcuchowej prostej lub rozgałęzionej, nierozpuszczalne w wodzie.
tłuszcze
začať sa učiť
nierozpuszczalne związki organiczne w wodzie, estry wyższych kwasów tłuszczowych i gliceryny.
tłuszcze nasycone
začať sa učiť
tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, nasycone, o stałej konsystencji wyjątek tran rybi
tłuszcze roślinne
začať sa učiť
tłuszcze pochodzenia roślinnego, oleje (wyjątek masło kakaowe), tłuszcze nienasycone.
kwasy nukleinowe
začať sa učiť
polimery zbudowane z nukleotydów, DNA i RNA
plazmatyczne składniki komórki
začať sa učiť
części żywe komórki, błona komórkowa, cytozol, jądro komórkowe, mitochondria, lizosomy, aparat Golgiego, plastydy, siateczka sródplazmatyczna, błona otaczająca wodniczkę.
nieplazmatyczne
začať sa učiť
płyn zawarty w wakuoli, ściana komórkowa.
błona komórkowa
začať sa učiť
struktóra otaczająca komórkę, zbudowana z białek i tłuszczy (podwójna warstwa)
cytoplazma
začať sa učiť
płynna faza komórki, koloid, woda a w niej rozpuszczone białka, tłuszcze, cukry, sole mineralne i inne substancje.
jądro komórkowe
začať sa učiť
największa struktura komórkowa, zawiera materiał genetyczny i przekazuje go komórkom potomnym.
rybosomy
začať sa učiť
twory zbudowane z białek i RNA, składają się z dwóch podjednostek małej i dużej.
siateczka śródplazmatyczna
začať sa učiť
retikulum endoplazmatyczne, zestaw błon wewnętrznych, dzielących komórkę na komory, cysterny, kanały itp. Dzielimy na retikulum szorstkie i gładkie. (retikulum szorstkie z rybosomami, gładkie bez rybosomów), sprawia że w komórce obok siebie mogą przebiegać dwa przeciwstawne procesy.
aparat Golgiego
začať sa učiť
twór błoniasty, wygląda jak stos odwróconych talerzyków, modyfikuje, sortuje, pakuje i przekazuje związki chemiczne, głównie białka i lipidy.
lizosomy
začať sa učiť
małe kuliste pęcherzyki, zawierają enzymy trawienne, odpowiadają za wewnątrzkomórkowe trawienie materiału popbranego w drodze fagocytozy lub pinocytozy.
ściana komórkowa
začať sa učiť
martwa ściana komórki, występuje tylku u roślin, zbudowana z celulozy. Ochrania komórkę i nadaje jej kształt.
wakuola
začať sa učiť
wodniczka, mniejsze lub większe pęcherzyki oddzielone od cytoplazmy błoną wakuolarną (u roślin nazywa się tonoplastem), utrzymuje odpowiednie uwodnienie komórki, gromadzi metabolity i substancje toksyczne.
mitochondrium
začať sa učiť
półautonomiczne organellum błoniaste. Zbudowane z podwójnej błony. Zawiera DNA i rybosomy. Wytwarza energię w postaci ATP w procesie oddychania komórkowego.
plastydy
začať sa učiť
półautonomiczne twory błoniaste, występują tylko u roślin, zawierają DNA, zbudowane z podwójnej błony. Błona wewnętrzna tworzy tylakoidy. Zawierają barwnik fotosyntetyczny np. chlorofil. Przeprowadzają proces fotosyntezy.
peroksysomy
začať sa učiť
kuliste ciałka, otoczone pojedynczą błoną. Rozkładaja nadtlenek wodoru, zachodzą w nich reakcje utleniania z udziałem cząsteczkowego tlenu.
cytoszkielet
začať sa učiť
sieć włókienek białkowych (filamentów aktynowych i pośrednich) i mikrorureczek (mikrotubul zbudowanych z tubuliny)
osmoza
začať sa učiť
przenikanie cząsteczek wody przez błony półprzepuszczalne ze środowiska o niższym stężeniu do roztworu o wyższym stężęniu.
transport aktywny
začať sa učiť
transport substancji wbrew gradientowi stężeń, wymaga energii z ATP.
transport bierny wspomagany
začať sa učiť
zachodzi przez białkowe kanały błonowe, które sa swoiste dla pewnych jonów; komórka otwiera kanały w zależności od potrzeb.
metabolizm
začať sa učiť
to całość przemian materii, całokształt reakcji chemicznych i towarzyszących im przemian energi w organizmie.
katabolizm
začať sa učiť
reakcje rozkładu złożonych zwiąków organicznych na związki prostsze.
anabolizm
začať sa učiť
reakcje syntezy związków złożonych, budulcowych, energetycznych i zapasowych.
enzymy
začať sa učiť
białka o charakterze regulatorowym, biokatalizatory, zwiększają szybkość reakcji zachodzących w organizmie, obniżają energię aktywacji.
czynniki wpływające na enzymy
začať sa učiť
temperatura, pH środowiska, inhibitory.
szlak metaboliczny
začať sa učiť
ciąg kolejnych zachodzących reakcji biochemicznych, w wyniku których powstaje określony produkt (bądż produkty)
metabolity pośrednie
začať sa učiť
związki niebędące substratem ani produktem końcowym. Umożliwiają łączenie ze sobą szlaków metabolicznych.
koenzym-A
začať sa učiť
węzeł mataboliczny, związek spajający ważniejsze szlaki metaboliczne. Zawiera grupę -SH, która reaguje z grupą karboksylową związków organicznych (powstaje acylo-CoA).
ATP
začať sa učiť
kwas adenozynotrójfosforowy, uniwersalny przenośnik energii w komórce.
fosforylacja
začať sa učiť
to proces kowalencyjnego przyłączania reszty fosforanowej (Pi) do związku chemicznego. W procesie fosforylacji powstaje np. ATP.
Rodzaje fosforylacji
začať sa učiť
substratowa, fotosyntetyczna, oksydacyjna,
cykl komórkowy
začať sa učiť
to okres od powstania komórki do końca jej podziału na komórki potomne. Zwykle trwa od kilkunastu do kilkudziesięciu godzin.
etapy cyklu komórkowego
začať sa učiť
interfaza (przerwa G1, faza S, przerwa G2) podział.
apoptoza
začať sa učiť
eliminacja zbędnych komórek. Zaprogramowana śmierć komórki.
nekroza
začať sa učiť
śmierć komórki wywołana silnymi bodżcami uszkadzającymi lub schorzeniami.
mitoza
začať sa učiť
podział komórek somatycznych, powstające komórki są identyczne z macierzystą,
mejoza
začať sa učiť
podział redukcyjny w jego wyniku powstają komórki o zredukowanej liczbie chromosomów, w wyniku mejozy powstają gamety.
cytokineza
začať sa učiť
podział cytoplazmy
etapy mitozy
začať sa učiť
profaza, metafaza, anafaza, telofaza
etapy mejozy
začať sa učiť
I podział (profaza I, metafaza I, anafaza I, telofaza I), podział II (profaza II, metafaza II, anafaza II Telofaza II)
amitoza
začať sa učiť
podział jądra komórkowego na dwie części, często niejednakowe i nierównowartościowe pod względem zawartości chromosomów.
tkanka
začať sa učiť
zespół komórek wykazujących wspólne pochodzenie i (zwykle) podobieństwo budowy oraz pełniących okreslone funkcje w organizmie.
rodzaje tkanek roślinnych
začať sa učiť
twórcze i stałe
tkanki twórcze
začať sa učiť
merystematyczne, pierwotne (zarodkowy, wierzchołkowy, wstawowy) wtórne (kambium, fellogen, perycykl, kallus, archesporialny)
tkanki stałe
začať sa učiť
okrywające (skórka, korek), miękiszowe (zasadniczy, spichrzowy, asymilacyjny, wodonośny, przewietrzający), wzmacniające (zwarcica, twardzica), przewodzące (drewno, łyko)
wytwory skórki
začať sa učiť
aparaty szparkowe, włoski, włośniki
przetchlinka
začať sa učiť
miejsce wymiany gazowej (cienkościenne, lużno ułożone komórki korka. Powstaje w miejscu gdzie wcześniej był aparat szparkowy)
aparat szparkowy
začať sa učiť
twór uczestniczący w wymianie gazowej, transpiracji i fotosyntezie
transpiracja
začať sa učiť
parowanie wody
tkanki zwierzęce
začať sa učiť
nabłonkowa, mięśniowa, łączna, nerwowa
rodzaje nabłonków
začať sa učiť
płaski, walcowaty, sześcienny, wielorzędowy, jednowarstwowy, wielowarstwowy
tkanka mięśniwoa
začať sa učiť
tkanka mięśniowa szkieletowa, tkanka mięśniowa sercowa, tkanka mięśniowa gładka
tkanka łączna
začať sa učiť
tkanka łączna właściwa (włóknista wiotka, zwarta, tłuszczowa, siateczkowata, zarodkowa) tkanka łączna oporowa (chrzęstna, kostna), tkanka łączna płynna (krew, limfa)
neuron
začať sa učiť
podstawowa komórka budująca tkankę nerwową
synapsa
začať sa učiť
połączenie między neurytem jednego neuronu a dendrytem następnego neuronu
rodzaje nuronów
začať sa učiť
czuciowe, ruchowe, pośredniczące, bezosłonkowe, jednoosłonkowe, dwuosłonkowe

Komórki – komórka zwierzęca, roślinna czy komórki macierzyste

Komórka (łac. cellula) to najmniejsza strukturalna i funkcjonalna jednostka organizmów żywych. Ma zdolność do przeprowadzania wszystkich podstawowych procesów życiowych i jest podstawową jednostką morfologiczno−czynnościową ustroju. Budowa komórki zwierzęcej jest inna niż budowa komórki roślinnej – komórka ograniczona jest błoną komórkową, lecz niektóre organizmy dodatkowo posiadają strukturę o nazwie ściana komórkowa. Budowa komórki składa się również z protoplazmy, organelli oraz jądra (bądź jego braku). Do podstawowych funkcji komórki należą przemiana materii, wzrost i rozmnażanie. Coraz bardziej popularną metodą leczenia nowotworów, cukrzycy czy innych chorób i przypadłości stanowią komórki macierzyste, które teoretycznie mogłyby zastąpić dowolną tkankę, która u pacjenta uległa uszkodzeniu. Do udoskonalenia tej metody niestety jednak daleko.

Tkanki! Czyli co to jest tkanka?

Tkanka (łac. textum) to zespół komórek o podobnej budowie, określonych czynnościach, wspólnym pochodzeniu, które są przystosowane go wykonywania określonej funkcji na rzecz całego organizmu. Są elementami składowymi narządów i ich układów i występują u zwierząt tkankowych (tkanki zwierzęce) oraz u roślin wyższych (tkanki roślinne). Tkanki dzielimy na cztery grupy, do których należą: tkanka łączna i podporowa, nabłonkowa, mięśniowa oraz nerwowa. Z naszej lekcji dowiesz się wszystkiego, czego potrzebujesz. Przedstawiamy aż 78 fiszek, opisujących komórki oraz tkanki, z których dowiesz się m.in. czym jest mitoza, mejoza czy tkanka tłuszczowa.

Jeszcze więcej biologii

Nauka z nami w sposób prosty i przyjemny pomoże Ci przygotować się do wszelkich kartkówek, sprawdzianów czy nawet matury z biologii! Lekcje dotyczące biologii są bardzo dokładnie i wyczerpująco przygotowane i dlatego stanowią bezcenną pomoc w nauce, trudnych dla uczniów, informacji. Polecamy poszukać innych naszych zestawów, a my z przyjemnością zachęcimy do poszukiwań, przytaczając parę z nich: Komórka, układ pokarmowy, mitoza i mejoza, Genetyka oraz Rozmnażanie się i rozwój organizmów. Powodzenia!

Ak chcete pridať komentár, musíte byť prihlásený.