Układ nerwowy i hormonalny, zmysły

0 117 informačný list lenka1

stiahnuť mp3 vytlačiť hrať Skontrolujte sa

otázka		Odpoveď
receptory začať sa učiť		to komórki i grupy komórek czuciowych (zmysłowych), a także nagie zakończenia aferentnych włókien nerwowych, zdolne do odbierania bodżców płynących ze środowiska zewnętrznego lub wewnętrznego.
rodzaje receptorów začať sa učiť		mechanoreceptory, fotoreceptory, termoreceptory, chemoreceptory, nocyreceptory
rodzaje receptorów ze względu na pochodzenie bodżca začať sa učiť		eksteroreceptory, telereceptory, kontaktoreceptory, interoreceptory, proprioreceptory, wisceroreceptory, angireceptory
mechanoreceptory začať sa učiť		wrażliwe na odkształcenia tkanek, receptory dotyku, ucisku, rozciągania czy wibracji.
fotoreceptory začať sa učiť		wrażliwe na fotony światła widzialnego; pręciki i czopki
termoreceptory začať sa učiť		wrażliwe na energię cieplną, receptory zimna (kolby końcowe Krausego), receptory ciepła (ciała zmysłowe Ruffiniego)
chemoreceptory začať sa učiť		wrażliwe na substancje chemiczne w powietrzu, wodzie i płynach ciała. (Receptory smaku i węchu)
nocyreceptory začať sa učiť		reagują niespecyficznie na silne bodżce uszkadzające tkanki (np. mechaniczne temperatura powyżej 45 stopni)
eksteroreceptory začať sa učiť		odbierają bodżce ze środowiska zewnętrznego
interoreceptory začať sa učiť		odbierają bodżce ze środowiska wewnętrznego
telereceptory začať sa učiť		odbierają bodżce ze żródeł odległych np. narządy wzroku, słuchu, węchu
proprioreceptory začať sa učiť		informują o napięciu mięśni, ścięgien i torebek stawowych.
kontaktoreceptory začať sa učiť		odbierają bodżce działające bezpośrednio, np. ciałka dotykowe, receptory ucisku czy smaku.
wisceroreceptory začať sa učiť		informują o stanie narządów wewnętrznych np. jelit, płuc
angioreceptory začať sa učiť		informują o stanie środowiska w naczyniach.
narządy zmysłu začať sa učiť		receptory i towarzyszące im komórki pomocnicze stanowiące aparat pomocniczy, ułatwiający percepcję bodżca. Wyróżnia się zmysł wzroku, słuchu, smaku, węchu i równowagi.
tkanki budujące oko začať sa učiť		rogówka, twardówka, naczyniówka, siatkówka, plamka żółta, plamka ślepa, tęczówka, komora przednia oka, soczewka, ciałko rzęskowe, ciało szkliste, nerw wzrokowy.
akomodacja oka začať sa učiť		nastawność, widzenie bliska i daleka.
adaptacja začať sa učiť		wrażliwość oka na światło np. w ciemności wzrasta.
rodopsyna začať sa učiť		purpura wzrokowa, znajduje się w zewnętrznych częściach komórek wrażliwych na światło.
trans -RETINEN začať sa učiť		wywołuje impuls elektryczny w błonie komórkowej receptora, który przesyłany jest nerwem wzrokowym do ośrodków wzroku w kresomózgowiu.
pręciki začať sa učiť		komórki światłoczułe które ulegaja pobudzeniu już przy niewielkiej ilość światła, dlatego umożliwiają widzenie o zmierzchu, są niezdolne do rozróżniania kolorów.
czopki začať sa učiť		komórki umożliwiające widzenie ostre i barwne, ale tylko w ostrym świetle.
krótkowzroczność začať sa učiť		zbyt długa gałka oczna lub zbyt wypukła soczewka, nadmierne załamywanie światła w oku - złe widzenie odległych przedmiotów.
dalekowzroczność začať sa učiť		zbyt krótka gałka oczna lub zbyt płaska soczewka - złe widzenie przedmiotów bliskich.
dalekowzroczność starcza začať sa učiť		mało elestyczna soczewka - złe widzenie przedmiotów bliskich.
astygmatyzm začať sa učiť		niezborność oka, nierównomierna krzywizna soczewki lub rogówki oka - niewyrażnie widzenie i zniekształcone obrazy
kurza ślepota začať sa učiť		niedobór witaminy A, może towarzyszyć żółtaczce, krótkowzroczności - utrudnia przystosowanie się do widzenia o zmierzchu.
daltonizm začať sa učiť		wada dziedziczna, objawia się ślepotą na barwy, najczęściej czerwoną i zieloną.
zez začať sa učiť		niesynchroniczna praca mięsni oka, zakłóca widzenie obuoczne.
zaćma začať sa učiť		katarakta, zmętnienie soczewki na skutek starzenia się lub cukrzycy, urazów mechanicznych, działania promieni rentgenowskich. Obraz staje się nieostry, widzenie jak przez mgłę.
jaskra začať sa učiť		wzrost ciśnienia wewnątrzocznego, zaburzenia krążenia krwi w oku, co prowadzi do uszkodzenia siatkówki oraz nerwu wzrokowego - okresowe zamazywanie się obrazu, kolorowe pierścienie wokół żródeł światła, bóle głowy, zawężenie pola widzenia; prowadzi do ślepoty.
ucho zewnętrzne człowieka začať sa učiť		małżowina uszna, przewód słuchowy zewnętrzny, błona bębenkowa.
ucho środkowe człowieka začať sa učiť		jama ucha środkowego, kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko i strzemiączko, trąbka słuchowa.
ucho wewnętrzne začať sa učiť		błona okienka owalnego, kanały półkoliste zakończone bańkami, przedsionek, ślimak, nerw rónoważno-słuchowy.
neuron začať sa učiť		podstawowa jednostka budująca tkankę nerwową.
pompa sodowo-potasowa začať sa učiť		system białek, który dzięki energii z ATP przenosi jony sodu i potasu przez błonę przywracając polarność błony.
potencjał spoczynkowy začať sa učiť		wyściowy stan błony neuronu, błona jest polarna (ładunki dodatnie i ujemne po dwóch stronach błony)
bodziec progowy začať sa učiť		podziec o odpowiedniej energii wywołujący wyładowanie - depolaryzację błony.
potencjał czynnościowy začať sa učiť		różnica potencjału elektrycznego po obu stronach błony zmienia się wówczas z -70mV + 40mV.
fala depolaryzacyjna začať sa učiť		lokalna depolaryzacja przemiszczająca się wzdłuż błony - efekt domina.
refrakcja bezwzględna začať sa učiť		niezdolność do przyjęcia kolejnego bodżca bez względu na jego siłę.
refrakcja względna začať sa učiť		faza po częściowym przywróceniu przez pompę sodowo-potasowej stanu polaryzacji, neuron jest w stanie przyjąć jedynie dostatecznie silny bodziec.
synapsa začať sa učiť		połączenie neuronów miedzy sobą, neuronów z innymi narządami.
rodzaje synaps začať sa učiť		chemiczne, elektryczne, nerwowo-nerwowe, nerwowo-gruczołowe, nerwowo-mięśniowe.
części układu nerwowego człowieka začať sa učiť		centralny układ nerwowy (mózg i rdzeń kręgowy), obwodowy układ nerwowy.
części układu obwodowego začať sa učiť		somatyczny, autonomiczny (współczulny i przywspółczulny)
twardówka začať sa učiť		opona mózgowa twarda, najbardziej zewnętrzna błona.
pajęczynówka začať sa učiť		opna mózgowa, środkowa od której odchodzą włókna łącznotkankowe do pozostałych opon.
naczyniówka začať sa učiť		opona mózgowa miękka, wewnętrzna unaczyniona błona, pełni funkcje odżywcze.
części mózgu začať sa učiť		kresomózgowie, mędzymózgowie, śródmózgowie, móżdżek, tyłomózgowie,
płaty kresomózgowia začať sa učiť		czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny.
praksje začať sa učiť		pola mózgowe odpowiedzialne na kierowanie konkretnymi czynnościami zamierzonymi.
gnozje začať sa učiť		pola mózgowe odpowiedzialne za rozpoznawanie i ocenę przedmiotów i zjawisk.
łuk odruchowy začať sa učiť		podstawowa jednostka czynnościowa układu nerwowego, stanowiąca drogę impulsu nerwowego od receptora do efektora.
łuk monosynaptyczny začať sa učiť		monosynaptyczny, dwuneuronowy - występuje tylko neuron czuciowy i ruchowy - odruch kolanowy.
łuk bisynaptyczny začať sa učiť		trójneuronowy- występują trzy neurony (dwie synapsy) - czuciowy, kojarzeniowy i ruchowy.
łuk polisynaptyczny začať sa učiť		wieloneuronowy - obok neuronu czuciowego i ruchowego uczestniczy w odruchu wiele neuronów pośredniczących (odruchy rdzeniowe i mózgowe, np. wydzielanie śliny na widok cytryny)
odruchy bezwarunkowe začať sa učiť		wrodzone, to odruchy stereotypowe, automatyczne, niewygasające, stanowią genetycznie uwarunkowana reakcję obronną organizmu na dany bodziec (np. odruch wykrztuśny)
odruchy warunkowe začať sa učiť		nabyte, jest to odruch wyuczony, powstały w wyniku treningu i mający tendencję do wygasania przy braku wzmacniania.
pierwszy układ sygnalizacyjny začať sa učiť		zdolność reagowania na przedmioty i zjawiska namacalne mające miejsce w czasie rzeczywistym. Zdolność tę wykazują zwierzęta jak i ludzie. Przykładem jest schronienie się przed deszczem.
drugi układ sygnalizacyjny začať sa učiť		zdolność reagowania na zaistnienie sygnałów abstrakcyjnych stanowiące jedynie symbole przedmiotów i zjawisk. Zdolność tę wykazują tylko ludzie. Przykładem jest czytanie i rozumienie pismna.
stres začať sa učiť		reakcja mobilizacji organizmu na zaistnienie niekorzystnych czynników dla organizmu (stresorów). Przejawia się on w fazach: mobilizacji, fazie krytycznej, fazie destrukcji.
sen začať sa učiť		odwracalny stan nieświadmości o zmiennej aktywności kory mózgowej. Za jego rytmikę odpowiada podwzgórze.
hormony začať sa učiť		cząsteczki organiczne, które w organizmie regulują i koordynują czynności narządów i tkanek, przyczyniając się do utrzymania homeostazy w całym organizmie.
gruczoł dokrewny začať sa učiť		gruczoł zbudowany z komórek wydzielniczych, nie posiada przewodów wyprowadzających, produkuje hormony - np. tarczyca.
gruczoł mieszany začať sa učiť		zbudowany z tkanki wydzielniczej, posiada przewody wyprowadzające. Oprócz hormonów produkują enzymy trawienne np. trzustka.
podział hormonów začať sa učiť		gruczołowe, tkankowe, neurohormony, mediatory lokalne.
hormony pod względem budowy začať sa učiť		pochodne aminokwasów, peptydowe, glikoproteinowe, sterydowe,
hormony podwzgórza začať sa učiť		wazopresyna, oksytocyna, hormony uwalniające dla hormonów tropowych)
hormony przysadki mózgowej začať sa učiť		somatotropina, hormony tropowe (tyreotropina, adrenokortykotropina, folikulotropina) hormon luteinizujący, prolaktyna.
hormony szyszynki začať sa učiť		melatonina.
hormony tarczycy začať sa učiť		tyroksyna, trijodotyronina, kalcytonina.
hormony przytarczyc začať sa učiť		parathormon
hormony grasicy začať sa učiť		tymozyna, tymulina
hormony trzustki začať sa učiť		glukagon, insulina.
hormony nadnerczy začať sa učiť		glukokortykoidy, mineralokortykoidy, adrenalina.
hormony jąder začať sa učiť		testosteron.
hormony jajników začať sa učiť		androgeny przekształcone w estradiol, estradiol, progesteron, różne peptydy parakrynowe.
hormony łożyska začať sa učiť		estrogeny, progesteron, gonadotropina kosmówkowa, somatotropina kosmówkowa, relaksyna.
somatotropina začať sa učiť		hormon wzrostu, pobudzenie wzrostu u dzieci i młodzieży, wzmaganie rozkładu tłuszczy, stymulowanie wątroby aby produkowała czynniki insulinopodobne.
teyrotropina začať sa učiť		pobudza do działania tarczycę.
adrenokortykotropina začať sa učiť		pobudza działanie nadnerczy
folikulotropina začať sa učiť		pobudza działanie gonad
hormon luteinizujący začať sa učiť		pobudza produkcję hormonów płciowych
prolaktyna začať sa učiť		pobudza produkcję mleka po porodzie, hamuje owulację po porodzie i podczas karmienia.
melatonina začať sa učiť		reguluje dobową aktywność (rytm snu) oraz sezonową aktywność, reguluje sezonowymi rytmami biologicznymi.
tyroksyna začať sa učiť		wzrost tempa metabolizmu.
kalcytonina začať sa učiť		reguluje gospodarką wapniową (obniża poziom kationów wapniowych - odkładanie go w kościach)
parathormon začať sa učiť		reguluje gospodarką wapniową (podwyższa stężenie kationów wapnia w krwi - wycofuje wapń z kości, wpływa na wzrost wchłaniania wapnia z jelita)
tymozyna, tymulina začať sa učiť		wpływają na wzrost poziomu odporności organizmu.
glukagon začať sa učiť		podwyższenie poziomu cukru we krwi - rozkład glikogenu w wątrobie.
insulina začať sa učiť		obniżenie poziomu cukru we krwi - synteza glikogenu z glukozy w wątrobie.
glukokortykoidy začať sa učiť		regulacja metabolizmu związków organicznych, hamowanie czynności układu odpornościowego.
mienralokortykoidy začať sa učiť		regulowanie gospodarki sodem oraz oraz gospodarki wodnej.
adrenalina začať sa učiť		podwyższenie ciśnienia krwi, tempa metabolizmu, stężenia cukru we krwi, hormon stresu.
testosteron začať sa učiť		silne działanie anaboliczne, synteza białek i masy kości, mięśni, wzmożenie erytropoezy, rozwój narządów rozrodczych, popęd płciowy, regulacja czynności komórek najądrza, wpływ na proces dojrzewania i ruchliwość plemników.
androgeny začať sa učiť		regulacja cyklu owulacyjnego, rozwój II-rzędowych cech płciowych, popęd płciowy, intensywne wydzielanie progesteronu podczas ciąży.
fitohormony začať sa učiť		związki chemiczne o charakterze regulatorów wzrostu i rozwoju (aktywatory - auksyny, cytokininy, gibereliny; inhibitory - etylen, kwas abscysynowy)
auksyny začať sa učiť		powstają w merystemach wierzchołkowych pędu i młodych liściach, stymulują wzrost wydłużeniowy komórek i podziały komórkowe, tworzenie korzeni, rozwój owoców partenokarpicznych.
cytkininy začať sa učiť		powstają w korzeniu, stymulują podziały komórkowe, pobudzają wzrost objętościowy komórek, indukują wzrost i różnicowanie się pędów bocznych, pobudzają kiełkowanie nasion, pomagają przy organogenezie, opóżniają starzenie się tkanek.
gibereliny začať sa učiť		największe ich stężenie występuje w rozwijających się nasionach, owocach oraz rosnących wierzchołkach pędu i korzenia, stymulują wzrost międzywężli, stymulują kwitnienie, przerywają stan głębokiego spoczynku.
etylen začať sa učiť		hormon gazowy, przyspiesza procesy dojrzewania, przyspiesza starzenie się komórek, stymuluje tworzenie się tkanki odcinającej liście, przyspiesza dojrzewanie owoców.
fototropizm začať sa učiť		reakcja ruchowa na światło, ruch wzrostowy korzenia i łodygi.
geotropizm začať sa učiť		reakcja ruchowa na siły grawitacji, jest to reakcja wzrostowa.
chemotropizm začať sa učiť		reakcja ruchowa wywołana przez substancje chemiczne. Może być dodatni lub ujemny. Ruchy te mają charakter wzrosotwy.
tigmotropizm začať sa učiť		reakcja wzrosotowa wywołana bodżcami mechanicznymi np. dotykiem. Szczególnie wrażliwe są wąsy czepne.
termotropizm začať sa učiť		zranione części roślin mogą reagować zahamowanie wzrostu po stronie zranionej, a potem wzrostem tkanki przyrannej (traumatotropizm).
sejsmonastia začať sa učiť		reakcja ruchowa na bodżce mechaniczne, są wywołane nagłą zmianą turgoru komórek lub zmianami ich objętości. Przykład reakcja mimozy na dotyk.
chemonastia začať sa učiť		reakcja ruchowa wywołana bodżcami chemicznymi. Należą tutaj ruchy aparatów szparkowych wywołane zmianami stężenia dwutlenku węgla i tlenu. Obserwowana jest także u roślin owadożernych.
fotonastia začať sa učiť		ruchy liści, kwiatów i aparatów szparkowych wywołane zmianą intensywności oświetlenia np. otwieranie kwiatów rano i zamykanie ich wieczorem.
termonastia začať sa učiť		ruchy wywołane zmianami temperatur - otwieranie i zamykanie kwiatów pod wpływem temperatury.
fototaksja začať sa učiť		ruch komórek, organizmów nieukorzenionych, np. ruch chloroplastów w komórkach w kierunku światła.
chemotaksja začať sa učiť		termin ten może dotyczyć komórek rozrodczych, które dzięki substancjom czynnym chemotaktycznie odnajdują partnerów.
ruchy nutacyjne začať sa učiť		ruchy szukające, są to ruchy kołowe lub wahadłowe wykonywane przez młode pędy i liście.
nyktonastie začať sa učiť		ruchy senne. Są to cylkiczne ruchy, zwykle dobowe ruchy autonomiczne, mniej lub bardziej uzależnione od czynników zewnętrznych takich jak światło lub temperatura. Ruchy te wywołane zmianami turgoru są odwracalne.
ruchy kohezyjne začať sa učiť		wywołane są siłami kohezyjnymi wody. Ruch może być powodowany odwadnianiem komórek. Otwierają zarodnie mchów i innych roślin zarodnikowych, a także worki pyłkowe roślin nasiennych.