→ Łacina Prawnicza 1 → Začnite sa učiť

otázka		Odpoveď
A priori začať sa učiť		z założenia, z góry, uprzedzając fakty
Ab ovo začať sa učiť		"od jajka, od samego początku, Zygmunt Gloger pisze, że ab ovo u Rzymian pochodzi z ich przysłowia (łac.) ab ovo ad mala („od jajka do jabłek”), czyli „od początku do końca, gdyż Rzymianie wieczerze swoje rozpoczynali od jaj, a kończyli na jabłkach”[1].
Captatio benevolentiae začať sa učiť		zjednywanie sobie względów, życzliwości.
Casus belli začať sa učiť		powód do wojny
Cedant arma togae! začať sa učiť		niech oręż ustąpi przed togą, niech władza wojskowa ustąpi przed cywilną, niech nastanie pokój; cytat z mowy o swoim konsulacie Cycerona.
Cogito, ergo sum začať sa učiť		nyślę, więc jestem - Rene Descartes
Communi consensu začať sa učiť		za wspólną zgodą
Corpus delicti začať sa učiť		przedmiot przestępstwa – dowód rzeczowy świadczący o przestępstwie, ślad lub przedmiot stanowiący podstawę do przedstawienia wniosków dotyczących popełnionego czynu i sprawcy.
Sapienti sat začať sa učiť		mądremu wystarczy (pol. mądrej głowie dość dwie słowie)
Finis coronat opus začať sa učiť		koniec wieńczy dzieło
Memento mori začať sa učiť		pamiętaj o śmierci
O tempora! O mores! začať sa učiť		Co za czasy! Co za obyczaje!) – zdanie Cycerona z jego pierwszej mowy przeciw Katylinie. W dosłownym tłumaczeniu: O czasy, o obyczaje!
Per fas et nefas začať sa učiť		prawem i bezprawiem, nieprzebierając w środkach, wszelkimi dozwolonymi i niedozwolonymi środkami
Pro publico bono začať sa učiť		dla dobra publicznego – określenie oznaczające usługi profesjonalne wykonywane dobrowolnie i bezpłatnie, w interesie publicznym
Qui tacet, consentire videtur začať sa učiť		kto milczy, ten zdaje się zezwalać; jedna z zasad prawa kanonicznego.
Quod erat demonstrandum začať sa učiť		q.e.d. – skrót od łacińskiego zwrotu Quod erat demonstrandum (co było do udowodnienia). Najpowszechniej stosowanymi polskimi odpowiednikami są skróty c.n.d. („czego należało dowieść”), c.b.d.u. („co było do udowodnienia”), c.b.d.o. („co było do okazania”
Salus rei publicae suprema lex esto začať sa učiť		dobro republiki najwyższym prawem
Votum separatum začať sa učiť		zdanie odrębne – opinia inna niż głoszona przez większość, opinia nie mieszcząca się w proponowanych rozwiązaniach bądź zbiorach głosów.
Nauki historyczne začať sa učiť		science historical
ius začať sa učiť		prawo (jako całość)
quo iure začať sa učiť		jakim prawem!?
ipso iure začať sa učiť		z mocy samego prawa
ubi societas ibi ius začať sa učiť		gdzie społeczeństwo, tam prawo
fontes iuris začať sa učiť		źródła prawa
fontes iuris oriundi začať sa učiť		źródła powstania/pochodzenia prawa
fontes iuris cognoscendi začať sa učiť		źródła poznania prawa
ex nihilo začať sa učiť		z niczego
mos maiorum začať sa učiť		obyczaj przodków
longa consuetudo začať sa učiť		długi zwyczaj, ustaloną, jednolicie wykonywaną i trwałą praktykę postępowania w określonej sytuacji - prawo zwyczajowe
summum ius – summa iniuria začať sa učiť		summum jus summa injuri-a] (łc.) szczyt prawa to szczyt bezprawia; zbyt szczegółowe (bezwzględne) przestrzeganie prawa staje się przyczyną największej krzywdy.
adiuvandi iuris civilis gratia začať sa učiť		pretorskie wyjaśnianie przepisów prawa cywilnego
supplendi iuris civilis gratia začať sa učiť		pretorskie uzupełnianie istniejących luk w prawie cywilnym
corrigendi iuris civilis gratia začať sa učiť		pretorskie poprawianie przepisów prawa cywilnego
ius publicum – publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectat začať sa učiť		Prawem publicznym jest prawo, które dotyczy pomyślności państwa
ius privatum – privatum ius – quod ad singulorum utilitatem spectat začať sa učiť		Prawem prywatnym jest toprawo, które dotyczy interesów poszczególnych osób.
ius est ars boni et aequi začať sa učiť		prawo jest sztuką dobra i słuszności; prawo jest sztuką tego, co dobre isłuszne;
ius civile – ius canonicum – utriusque iuris začať sa učiť		oboje praw (cywilne i kanoniczne); (doctor utriusque iuris – doktor obojga praw, tj. rzymskiego i kanonicznego)
ius cogens – ius dispositivum začať sa učiť		bezwzglednie obowiązujące
ius dispositivum začať sa učiť		przepisy wzglednie obowiązujące
ius particulare začať sa učiť		prawo partykularne, oddzielne
ius universale začať sa učiť		prawo powszechne, ogólne
ignorantia iuris nocet = ignorantia iuris non exculpat začať sa učiť		nieznajomość prawa szkodzi = nieznajomość prawa nie uwalnia, nie tłumaczy
ignorantia facti non nocet začať sa učiť		nieznajomość faktu nie szkodzi
glossa marginalis začať sa učiť		glosa na marginesie
glossa interlinealis začať sa učiť		glosa między wierszami
Franciscus Accursius, wł. Francesco Accorso, Accorso di Bagnolo začať sa učiť		(ur. 1182, zm. 1260) – włoski prawnik, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli szkoły glosatorów i średniowiecznych komentatorów Kodeksu Justyniana – Corpus Iuris Civilis.
glossa ordinaria (Accursiusa) začať sa učiť		(1228) lub magistralis – Wielka Glosa czy Glossa Accursiana. Zdobyła uznanie także w sądownictwie, czego wyrazem było związane z jego dziełem powiedzenie: "Quidquid non agnoscit Glossa, non agnoscit curia", ("Czego nie zna glosa, tego nie zna sąd").
ius ducale začať sa učiť		prawo książęce(lex ducalis – ustawa książęca) zespół uprawnień księcia w stosunku do ludnościlub dóbr
forum začať sa učiť		agora (gr.), rynek, jarmark, plac, miejsce, sąd
forum Romanum začať sa učiť		rynek rzymski, inna nazwa to Forum Magnum – plac w starożytnym Rzymie, u stóp Kapitolu i Palatynu. Centrum polityczne i towarzyskie Rzymuokresu republiki.
Ecclesia vivit lege Romana začať sa učiť		Kosciół żyje (posluguje się) prawem rzymskim
neminem captivabimus nisi iure victum začať sa učiť		Nikogo nie więzimy, o ile go prawem nie przekonamy (przywilejnietykalności osobistej nadany szlachcie przez Wladysława Jagiełłę)
loca forensia začať sa učiť		miejsce gdzie sąrynki, miejsce sprawowania sądu (równoważne z kompetencją sądu)
forum liberum začať sa učiť		sąd, który można wybrać, czyli prawa wolnego handlu, które raz w tygodniu, w soboty, umożliwiało kupcom na rynku kazimierskim sprzedawanie mięsa poza jatkami
census fori začať sa učiť		wykaz sądów
privilegium fori začať sa učiť		przywilej (immunitet) sądu, np sądów wojskowych, duchownych
praescriptio fori začať sa učiť		zarzut niewłaściwości sądu; przypisany sąd; zarządzenie sali sądowej,-domniemanie prawne
actor sequitur forum rei začať sa učiť		dla osoby nie podlegającej sądom powszechnym, podobniePrezydent RP
formula processus začať sa učiť		formuła procesu
causae spirituales začať sa učiť		niezawisłość sądów kościelnych
causae saeculares začať sa učiť		sprawy świeckie
Teoria prawa i część ogólna prawa cywilnego začať sa učiť		The theory of law and the general part of civil law
lex perfecta začať sa učiť		dosł. prawo doskonałe - to norma prawna opatrzona sankcją nieważności.
lex plus quam perfecta začať sa učiť		dosł. prawo bardziej niż doskonałe - to norma prawna opatrzona sankcją represyjną (karną) oraz sankcją nieważności.
lex minus quam perfecta začať sa učiť		dosł - prawo mniej niż doskonałe - to norma prawna opatrzona sankcją represyjną (karną).
lex imperfecta začať sa učiť		dosł. prawo niedoskonałe - norma prawna pozbawiona jakiejkolwiek sankcji.
praeter legem začať sa učiť		obok ustawy – o działaniu nie stojącym w sprzeczności z prawem, ale i nie przewidzianym wprawie; poza prawem
contra legem začať sa učiť		wbrew ustawie
iuxta legem začať sa učiť		zgodnie z ustawą; zwyczaje zgodne z prawem
ratio legis začať sa učiť		cel ustawy, racja prawna, uzasadnienie ustawowe
ubi eadem legis ratio, ibi eadem dispositio začať sa učiť		gdzie ten sam cel, tam także takie samo uregulowanie (taka sama dyspozycja ustawy), w takich samych okolicznościach należy stosować takie same rozwiązania prawne
per analogiam začať sa učiť		przez podobieństwo, analogię
analogia legis začať sa učiť		wnioskowanie z ustawy; wnioskowanie poprzez ustalanie konsekwencji prawnych faktu, który nie jest jeszcze szczegółowo uregulowany w prawie
analogia iuris začať sa učiť		analogia z prawa) – analogia z ducha (istoty) prawa. wnioskowanie zcałego systemu prawa; wnioskowanie poprzez zastosowanie do stanu rzeczy, analogiaprawa nie uregulowanego w prawie regulacji dotyczącej podobnego stanu (w prawiecywilnym)
a contrario začať sa učiť		z przeciwieństwa, (wychodząc) z przeciwnego (założenia), przeciwnie, przeciwnym sposobem
praesumptio facti začať sa učiť		domniemanie faktyczne, relacja opiera się na przyjęciu prawdopodobieństwa wynikającego z doświadczenia życiowego; na podstawie pewnych faktów o innych, np.: domniemywa się, że podeszczu jezdnia jest śliska
praesumptio iuris začať sa učiť		domniemanie prawne, np. domniemanie
praesumptio iuris tantum začať sa učiť		domniemanie wzruszalne, domniemanie wyłącznie prawne, czyli usuwalne, – można je obalić dowodem przeciwnym – np.: domniemanie niewinności, domniemanie dobrej wiary, domniemanie ojcostwa w małżeństwie
praesumptio iuris ac de iure začať sa učiť		domniemanie prawne niewzruszalne – nie można go obalić dowodem przeciwnym; obecnie w polskim prawie występują wyjątkowo – np. rękojmia wiary ksiąg wieczystych
lex generalis začať sa učiť		ustawa ogólna
lex specialis začať sa učiť		ustawa specjalna, przepis szczególny
lex retro non agit začať sa učiť		ustawa (prawo) nie działa wstecz
desuetudo začať sa učiť		dosł. odwyknienie, odzwyczajenie, - jedna z reguł derogacyjnych - wygaśnięcie ustawy przez nieużywanie; zaprzestanie
lex posterior derogat legi priori začať sa učiť		prawo ustanowione później (pochodzące z aktów prawnych o tej samej mocy, np. z dwóch ustaw i tym samym stopniu szczegółowości) należy stosować przed prawem ustanowionym wcześniej.
lex specialis derogat legi generali začať sa učiť		prawo o większym stopniu szczegółowości (pochodzące z aktów prawnych otej samej mocy, np. z dwóch ustaw, obowiązujące w tym samym czasie) należy stosować przed prawem ogólniejszym.
lex posterior generalis non derogat legi priori speciali začať sa učiť		przepis ogólny późniejszy nie uchyla przepisu wcześniejszego szczególnego. Jedna z dyrektyw derogacyjnych stosowanych przy wykładni przepisów.
de lege lata začať sa učiť		o ustawie obowiązującej,
de lege ferenda začať sa učiť		o ustawie, która ma być uchwalona,
erga omnes začať sa učiť		wobec wszystkich, prawo/norma skuteczne wobec podmiotów trzecich, np. prawa rzeczowe
inter partes začať sa učiť		między stronami, np. zobowiązania z umów
da mihi factum, dabo tibi ius začať sa učiť		daj mi fakt, dam ci prawo; udowodnij fakt, a ja ci wskażę prawo (a przyznam ci rację, a wymierzę sprawiedliwość).
iura novit curia začať sa učiť		sąd (urząd) zna prawo, zasada prawna wskazująca na to, że sąd zna obowiązujące przepisy i stosuje je z urzędu, niezależnie od tego, czy strony postępowania się na nie powołują, czy nie.
sensu stricto začať sa učiť		w ścisłym znaczeniu
sensu largo začať sa učiť		w szerokim znaczeniu
clara non sunt interpretanda začať sa učiť		jasne teksty nie podlegają (nie wymagają) wykładni,
ex definitione začať sa učiť		(co wynika) zdefinicji
qui suo iure utitur, neminem laedit začať sa učiť		nikogo nie krzywdzi ten, kto korzysta ze swego prawa; kto korzysta ze swego prawa, nikomu nie szkodzi.
prior tempore potior iure začať sa učiť		pierwszy w czasie, lepszy w prawie; pierwszeństwo w czasie daje lepsze prawa
expressis verbis začať sa učiť		wypowiedziane wyraźnie słowami; dobitnymi słowami, wyraźnie, dokładnie
superfluum začať sa učiť		coś ponad; np. zbędne powtórzenia nie wnoszącego nowości do systemu prawa
numerus clausus začať sa učiť		określona liczba, liczba zamknięta, ograniczona np. ograniczone prawa rzeczowe
prima facie začať sa učiť		na pierwszy rzut oka,
inter vivos začať sa učiť		między żyjącymi, np. czynności prawne – umowy
mortis causa začať sa učiť		na wypadekśmierci, np. czynności prawne – zapis, testament
genus perire non censetur začať sa učiť		rzeczy oznaczone co do gatunku nie giną, gatunek nie ginie
causa solvendi začať sa učiť		celem jest zwolnienie się z obowiązku ciążącego na osobie dokonującej przysporzenia, czyli zmniejszenie się jej pasywów. Przykładem jest zapłata długu. powód zwolnienia się
causa donandi začať sa učiť		dokonuje się czynności tylko po to, żeby nastąpiło przysporzenie na rzecz innej osoby, bez żadnego ekwiwalentu. Przykładem jest darowizna. powodem jest darowizna.
causa obligandi vel acquirendi začať sa učiť		celem jest nabycie prawa lub innej korzyści majątkowej przez dokonującego przysporzenia, czyli zwiększenie jego aktywów. Przykładem będą sprzedaż i najem.
ad incertas personas začať sa učiť		do niepewnych osób; (oferty) adresowane do nieoznaczonego kręgu odbiorców
per facta concludentia začať sa učiť		przez zaistnienie pewnych faktów; w sposób dorozumiany
ad solemnitatem začať sa učiť		(forma czynności prawnej zastrzeżona) pod rygorem nieważności
ad probationem začať sa učiť		(forma czynności prawnej zastrzeżona) dla celów dowodowych
ad eventum začať sa učiť		(forma czynnościprawnej zastrzeżona) dla wywołania określonych skutków prawnych
reservatio mentalis začať sa učiť		zastrzeżenie dokonane w myśli, zmieniające treść słów wypowiedzianychgłośno; potajemne zastrzeżenie, restrykcja. Wola nie jest zgodna zoświadczeniem woli.
essentialia negotii začať sa učiť		przedmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej – składniki treści czynności cywilnoprawnej, które określają typ tej czynności (w szczególności typ umowy) i charakter wynikającego z niej stosunku prawnego
naturalia negotii začať sa učiť		przedmiotowo nieistotne składniki treści czynności prawnej – składniki treści czynności cywilnoprawnej, które powinny się znaleźć w jej treści, jednakże jeśli strony ich do tej treści nie włączą, czynność jest ważna
accidentalia negotii začať sa učiť		podmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej, które nie wpływająna istotę tej czynności jednakże mocą woli stron zostały podniesione do rangi istotnych.Np. warunek, termin, polecenie, kara umowna. dodatkowe ważności czynności prawnej
negotium claudicans začať sa učiť		„czynność prawna kulejąca”, czynność prawna dokonana przez osobę do tego nie niezdolną (np. małoletni) lub nieupoważnioną (np. pełnomocnik bez upoważnienia
dies a quo začať sa učiť		termin początkowy
dies ad quem začať sa učiť		termin końcowy
computatio civilis začať sa učiť		sposób liczenia czasu od dnia zdarzenia, w której najmniejszą jednostką obliczania czasu jest doba, tzw. komputacja rzymska...
computatio a momento ad momentum začať sa učiť		sposób liczenia czasu – sposób bardzo dokładny (określona godzina) – od godziny zdarzenia
ex tunc začať sa učiť		od samegopoczątku zawarcia, z mocą wsteczną
ex nunc začať sa učiť		od teraz, odzaraz, od tej pory
ex contractu začať sa učiť		(wynikły) z umowy(kontraktu)
ex delicto začať sa učiť		(wynikły) z czynu niedozwolonego (deliktu)
verba legis začať sa učiť		brzmienie ustawy
Prawo rzeczowe začať sa učiť		property law
res omnium communes začať sa učiť		rzeczy wspólne wszystkim ludziom
superficies solo cedit začať sa učiť		to co jest ponad powierzchnią przypada gruntowi
iura in re aliena začať sa učiť		prawa na rzeczy cudzej, ograniczone prawa rzeczowe
actio in rem – erga omnes začať sa učiť		powództwa o ochronę praw na rzeczy – wobec wszystkich (ale in personam –inter partes)
ius possidendi začať sa učiť		prawo do posiadania rzeczy
ius utendi začať sa učiť		uprawnia do użytkowania (używania) rzeczy
ius fruendi začať sa učiť		uprawnia do pobierania pożytków i przychodów z rzeczy,
ius abutendi začať sa učiť		uprawnia do dyspozycji faktycznej, prawo zużycia rzeczy, zmniejszenia rzeczy.
ius disponendi začať sa učiť		prawo rozporządzania (dysponowania) rzeczą
ius alienandi začať sa učiť		prawo wyzbycia sie rzeczy
ius infinitum začať sa učiť		prawo nieograniczone, prawo niczym nieograniczone
nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet začať sa učiť		nikt nie może przenieść na drugiegowięcej praw niż sam posiada
solo consensu začať sa učiť		samym porozumieniem, z samego porozumienia
accessio possessionis začať sa učiť		doliczenie posiadania
accessio temporis začať sa učiť		doliczenie czasu
in statu usucapiendi začať sa učiť		w sytuacji prowadzącej do zasiedzenia
lege non distinguente začať sa učiť		ustawa nie czyni różnicowania
dominium directum začať sa učiť		własność zwierzchnia (senior)
dominium utile začať sa učiť		własność użytkowa(wasal)
condominium pro indiviso začať sa učiť		współwłasność niepodzielna
rei vindicatio - cum omni causa začať sa učiť		skarga wydobywcza (wystąpienie o zwrot rzeczy) – z każdego powodu, zkażdej przyczyny
actio negatoria začať sa učiť		skarga o naruszenie posiadania, zwrot rzeczy przy naruszeniu wykonania pr. własności
non facere/ pati začať sa učiť		znosić nie czynić – ten kto ma grunt obciążony prawem innego
dare začať sa učiť		danie
facere začať sa učiť		czynienie
non facere začať sa učiť		nieczynienie
omittere začať sa učiť		zaprzeczenie
pati začať sa učiť		znoszenie
confusio začať sa učiť		pomieszanie (np. ruchomości z nieruchomościami)
ususfructus začať sa učiť		użytkowanie, służebność osobista polegająca na prawie używania cudzej rzeczy i pobierania zniej wszystkich pożytków bez naruszenia jej substancji – bez zużycia
servitus in faciendi consistere nequit začať sa učiť		służebność nie może polegać na pozytywnym działaniu (facere) ze strony właściciela nieruchomości służebnej
corpus začať sa učiť		faktyczneposiadanie, fizyczne władanie rzeczą przez posiadacza (animus – wola posiadania)
animus rem sibi habendi, animus possidendi začať sa učiť		wola posiadania dla siebie
nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest začať sa učiť		nikt sam dla siebie nie może zmienić przyczyny posiadania
precario dans - accipiens začať sa učiť		precario dans – oddający w precarium; precario accipiens – prekarzysta, otrzymujacy w precarium; precarium – umowa polegająca na oddaniu rzeczy na prośbę w bezpłatne używanie z obowiązkiem zwrotu na każdoczesne żądanie
beneficium possessionis začať sa učiť		dobrodziejstwo posiadania
cautio damni infecti začať sa učiť		kaucja (gwarancja) za szkodę, która będzie wyrządzona – stypulacja ocharakterze gwarancyjnym – odszkodowawczym
traditio corporalis začať sa učiť		wręczenie (wydanie) rzeczy (art. 348 KC), jedna z form przeniesienia posiadania.
possessio vitiosa – non vitiosa začať sa učiť		posiadanie wadliwe – niewadliwe, np. siła
longa manu traditio začať sa učiť		przekazanie posiadania przez wskazanie bez fizycznego zetknięcia z nią; jedna z form przeniesienia posiadania.
animus possidendi pro alieno začať sa učiť		wola posiadania dla drugiego
traditio corporalis začať sa učiť		wręczenie (wydanie) rzeczy (art. 348 KC), jedna z form przeniesienia posiadania.
longa manu traditio začať sa učiť		przekazanie posiadania przez wskazanie bez fizycznego zetknięcia z nią; jedna z form przeniesienia posiadania.
constitutum possessorium začať sa učiť		sposób przeniesienia posiadania bez rzeczywistego przekazania, wręczeniarzeczy (traditio), wyłącznie na podstawie porozumienia stron, jeśli przenoszącywłasność zatrzymuje rzecz we władaniu,
traditio brevi manu začať sa učiť		polega na tym, że następuje przeniesienie possessio z posiadacza na dzierżyciela mocą samej umowy zawartej między posiadaczem a dzierżycielem, dzierżyciel miał już corpus, teraz mocą samej umowy przechodzi na niego posiadanie
ius retentionis začať sa učiť		prawo retencji, prawo zatrzymania
ius tollendi začať sa učiť		upoważnienie lokatora, dzierżawcy, wierzyciela zastawnego do usunięcia i odebrania przy zwrocie przedmiotu wszelkich poczynionych inwestycyj.
conditio sine qua non začať sa učiť		warunek bez którego nie, warunek konieczny, nieodzowny, konieczne i niezbędne działanie, stan lub składnik
niemini deneganda začať sa učiť		nikomu nie mozna odmowic
Prawo spadkowe začať sa učiť		Law of Succession
ex lege začať sa učiť		wg ustawy, z mocyprawa
successio in universitatem začať sa učiť		sukcesja (nabycie praw) w całości, pod tytułem ogólnym, np. przyjęcie spadku w całości (zob. 4 rodzaje sukcesji w prawie rzymskim – spadkobranie, conventio immarrum, abrogatio, bonorum emptio!)
nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet začať sa učiť		nikt nie może przenieść więcej praw niż sam posiada
nasciturus pro iam nato habetur začať sa učiť		Nasciturus pro iam nato habetur
nasciturus pro iam nato habetur quotiens decommodis eius agitur začať sa učiť		mający się narodzić(dziecko poczęte) jest uważany za już narodzonego, ilekroć chodzi o jego korzyści (fikcja prawna).
in capita začať sa učiť		według głów (naszczyciewierzchołku)
in stirpes začať sa učiť		według szczepów (u podstawy), np. dzieci dziedziczące zamiast ojca później zmarłego
cum animo testandi začať sa učiť		z wolą (zamiarem), myślą testowania

Łacina prawnicza 1

Ak chcete pridať komentár, musíte byť prihlásený.

viac