|
otázka |
Odpoveď |
sztuka świadomego ubóstwa; działanie artystyczne polegające na eksponowaniu przedmiotów surowych, ubogich lub niepoddanych obróbce začať sa učiť
|
|
arte povera
|
|
|
sztuki wyzwolone; siedem przedmiotów świeckich - gramatyka, retoryka, dialektyka, arytmetyka, geometria, astronomia i muzyka - wykładanych w szkołach starożytnego Rzymu i średniowiecznej Europy začať sa učiť
|
|
artes liberales
|
|
|
francuska odmiana secesji začať sa učiť
|
|
art nouveau
|
|
|
działa anatomii - nauka o stawowych połączenia kości začať sa učiť
|
|
artrologia
|
|
|
przekonanie występujące u dzieci w wieku przedszkolnym, że niektóre przedmioty i zjawiska przyrody są przez kogoś w jakimś celu zrobione začať sa učiť
|
|
artyficjalizm
|
|
|
rodzaj domowej katarynki odtwarzającej dźwięk z dziurkowanych płyt, popularny w XIX w. začať sa učiť
|
|
aryston
|
|
|
karierowicz; człowiek dla którego celem w życiu jest zdobycie stanowiska, władzy lub pieniędzy začať sa učiť
|
|
arywista
|
|
|
czarcie łajno, smrodzieniec; żółta przyprawa lub gumożywica w postaci żółtobrązowej masy o nieprzyjemnym zapachu otrzymywana z korzeni i kłączy rośliny o tej samej nazwie, wykorzystywana gł. na plastry lecznicze začať sa učiť
|
|
asafetyda
|
|
|
trójwymiarowa kompozycja utworzona często z gotowych przedmiotów lub dzieł plastycznych, wywodząca się z kolażu začať sa učiť
|
|
asamblaż
|
|
|
pozycja ciała podczas ćwiczeń jogi, także mata do tych ćwiczeń začať sa učiť
|
|
asana
|
|
|
skrajne ugrupowanie religijne muzułmanów z XI-XIII w. stosujące terror wobec przeciwników religijnych i politycznych začať sa učiť
|
|
asasyni, nizaryci
|
|
|
w informatyce podstawowy kod 7-bitowy przypisujący znakom liczby z zakresu 0-127 lub w wersji rozszerzonej 0-255 začať sa učiť
|
|
ASCII
|
|
|
urządzenie hydrolokacyjne wykrywające zanurzone okręty podwodne začať sa učiť
|
|
asdic, azdyk
|
|
|
jałowość; stan braku żywych drobnoustrojów w pomieszczeniach i na przedmiotach, pożądany zwłaszcza podczas operacji chirurgicznych začať sa učiť
|
|
aseptyka
|
|
|
złotowłos, złotogłów; roślina z liliowatych znana w starożytności jako kwiat cmentarny začať sa učiť
|
|
asfodel
|
|
|
glista; pasożyt człowieka začať sa učiť
|
|
askaryda
|
|
|
1. w XIX i XX w. żołnierz włoskich lub niemiecki ch wojsk kolonialnych; 2. uzbrojony autochton ochraniający karawany začať sa učiť
|
|
askarys
|
|
|
demon występujący w apokryfach i legendach Talmudu jako król demonów; także postać średniow. legend żydowskich začať sa učiť
|
|
Asmodeusz
|
|
|
rym niedokładny, polegający na identyczności samych samogłosek: woda - droga začať sa učiť
|
|
asonans
|
|
|
słodzik ok. 200 razy słodszy od sacharozy začať sa učiť
|
|
aspartam
|
|
|
w sztuce egipskiej: sposób przedstawieńtrójwymiaru poprzez ujęcia z przodu, z boku i od góry začať sa učiť
|
|
aspektywa
|
|
|
grzyb tworzący pleśnie na owocach, chlebie, konfiturach začať sa učiť
|
|
aspergillus, kropidlak
|
|
|
pokropienie wodą święconą začať sa učiť
|
|
aspersja
|
|
|
zniknięcie osoby lub przedmiotu i pojaiwenie się ich w innym miejscu začať sa učiť
|
|
asport
|
|
|
wg typologii Kretschmera: człowiek o smukłej, wątłej budowie ciała, nieśmiały i drażliwy začať sa učiť
|
|
astenik, leptosomatyk
|
|
|
kryptogram złożony z gwiazdek mogący pełnić rolę podpisu w publikowanym tekście začať sa učiť
|
|
asteronim
|
|
|
znak drukarski w postaci gwiazdki (*) służący jako odsyłacz lub znak umowny začať sa učiť
|
|
asterysk
|
|
|
rodzaj pluszu z okrywą włosową z przędzy moherowej, używana na płaszcze damskie imitujące futro začať sa učiť
|
|
astrachan
|
|
|
ornament w formie pasma perełek ułożonych na przemian z pałeczkami i krążkami začať sa učiť
|
|
astragal
|
|
|
wróżenie za pomocą kostek, kamyków lub kawałków drewna začať sa učiť
|
|
astragalomancja
|
|
|
w mit.gr.: bogini sprawiedliwości; żyła na ziemi, ale zarażoną ludzką nieprawością powróciła do nieba, gdzie widnieje w gwiazdozbiorze Panny začať sa učiť
|
|
Astrea
|
|
|
umiejętność rozpoznawania gwiazd i gwiazdozbiorów na niebie začať sa učiť
|
|
astrognozja
|
|
|
kult gwiazd i planet uważanych za demony, bóstwa lub ich siedzibę začať sa učiť
|
|
astrolatria
|
|
|
|
začať sa učiť
|
|
astromancja
|
|
|
reakcja ruchowa zwierząt na światło Słońca, Księżyca i gwiazd umożliwiająca im orientację przestrzenną i utrzymanie właściwego kierunku (np. lot ptaków) začať sa učiť
|
|
astrotaksja
|
|
|
w mit. ind. upersonifikowana siła zła, istota demoniczna walcząca z bogami o władzę nad światem začať sa učiť
|
|
Asura
|
|
|
prosta, której odległość od krzywej maleje wraz z przesuwaniem się po tej prostej začať sa učiť
|
|
asymptota
|
|
|
konstrukcja składniowa charakteryzująca się brakiem spójników między współrzędnymi członami np. Veni, vidi, vici. začať sa učiť
|
|
asyndeton
|
|
|
nauka zajmująca się badaniem zabytków pisma klinowego i kultury ludów starożytnej Mezopotamii: Asyryjczyków, Babilończyków, Akadów i Sumerów začať sa učiť
|
|
asyriologia, asyrologia
|
|
|
prąd w teologii muzułmańskiej X-XI w. w którym szczególne znaczenie miała koncepcja ograniczonej wolnej woli człowieka i w którym ustalono podstawowe kanony teologii islamu wrelacjacj woara-rozum i bóg-człowiek začať sa učiť
|
|
aszaryzm
|
|
|
żydzi zamieszkujący Europę środkowo-wschodnią, posługujący się na co dzień językiem jidysz začať sa učiť
|
|
Żydzi Askenazyjscy, Askenazyjczycy
|
|
|
semicka bogini płodności, wcielenie znanego na całym Bliskim Wschodzie kultu WIelkiej Matki - utożsamiana z babilońsko-asyryjską Isztar začať sa učiť
|
|
Asztarte
|
|
|
1. miejsce przeznaczone dla modlących się lub medytujących ascetów (klasztor, pustelnia, erem); 2. każde z czterech stadiów życia zalecanego członkom tzrech wyższych stanów społeczeństwa indyjskiego; začať sa učiť
|
|
aśrama, aszrama
|
|
|
w filozofii starożytnej: zupełny spokój ducha, obojętność wobec niezależnego od ludzi losu i cierpień, niepoddawanie się namiętnościom začať sa učiť
|
|
ataraksja
|
|
|
1. pierwsza wyższa uczelnia założona w Rzymie przez cesarza Hadriana; 2. szkoła średnia we Francji w okresie Rewolucji Francuskiej oraz szkoła średnia w Belgii i Szwajcarii začať sa učiť
|
|
ateneum
|
|
|
zamach na czyjeś życie na tle politycznym začať sa učiť
|
|
atentat
|
|
|
rozpylacz; przyrząd do rozpylania cieczy začať sa učiť
|
|
atomizer
|
|
|
|
začať sa učiť
|
|
atonon
|
|
|
pot. ptasznik australijski; bardzo agresywny i jadowity pająk australijski, budujący rurkowate sieci w szczelinach skał i przy pniach drzew začať sa učiť
|
|
atraks, podkopnik
|
|
|
przypisanie dzieła sztuki o nieznanym autorstwie konkretnemu artyście lub w szkole. začať sa učiť
|
|
atrybucja
|
|
|
poza baletowa: tancerz staje na jednej nodze, drugą ma uniesioną do tyłu i ugiętą w kolanie, tułów wyprostowany. začať sa učiť
|
|
attitude [atitid]
|
|
|
|
začať sa učiť
|
|
atto
|
|
|
uroczysta pieśń poranna, wykonywana w XVII-XVIII wieku na dworach magnackich, w czasie porannych przyjęci lub audiencji. začať sa učiť
|
|
aubade [obad]
|
|
|
1. o potrawie z mięsa: podawany w stanie półsurowym; 2. o potrawie z ryb: gotowany do nabrania niebieskiej barwy. začať sa učiť
|
|
au bleu [o ble]
|
|
|
|
začať sa učiť
|
|
śmiałym szczęście sprzyja.
|
|
|
|
začať sa učiť
|
|
augmentatyw
|
|
|
o potrawie: zapiekany, zwłaszcza w sosie beszamelowym. začať sa učiť
|
|
au gratin
|
|
|
zbiór 28 artykułów wiary ułożonych przez luterańskiego teologa Melanchtona i przedłożone do zatwierdzenia Karolowi V w 1530 roku začať sa učiť
|
|
Augsburskie wyznanie wiary, konfesja Augsburska
|
|
|
w starożytnym Rzymie: kapłan przepowiadający przyszłość i odgadujący wolę bogów ze zjawisk przyrody začať sa učiť
|
|
augur
|
|
|
złota moneta polska Augusta III bita w latach 1753-1758. začať sa učiť
|
|
augustdor
|
|
|
wzrostomierz; aparat do pomiaru wzrostu roślin. začať sa učiť
|
|
auksanometr
|
|
|
|
začať sa učiť
|
|
auksyna
|
|
|
ospielica; roślina azjatycka začať sa učiť
|
|
aukuba
|
|
|
osada górali kaukaskich oraz niektórych plemion koczowniczych Azji Środkowej začať sa učiť
|
|
auł
|
|
|
potrawy przyrządzane bez przypraw i sosów. začať sa učiť
|
|
au naturel [o natirel]
|
|
|
w starożytnym Rzymie: woźnica, kierujący wozem zawodach podczas igrzysk. začať sa učiť
|
|
auriga
|
|
|
nakłuwanie lub stymulowanie prądem określonych punktów na uchu w celach leczniczych. začať sa učiť
|
|
aurikuloterapia
|
|
|
badanie wewnętrznych narządów przez osłuchanie uchem lub słuchawką. začať sa učiť
|
|
auskultacja
|
|
|
w starożytnym Rzymie: przepowiadanie przyszłości i odgadywanie woli bogów, głównie z lotu ptaków. začať sa učiť
|
|
auspicje
|
|
|
program przebudowy monarchii austriackiej w federację równouprawnionych narodów pod berłem Habsburgów, wysunięty na początku XIX wieku przez działaczy czeskich. začať sa učiť
|
|
austroslawizm
|
|
|
w czasie okupacji niemieckiej zaświadczenia o zatrudnieniu. začať sa učiť
|
|
ausweis
|
|
|
1. tymbalik; potrawa z mięsa lub ryby w galarecie; 2. galareta z żelatyny lub wywaru z nóżek cielęcych i wieprzowych lub z rybich głów. začať sa učiť
|
|
auszpik
|
|
|
samowystarczalność gospodarcza państwa; według stoików i cyników samowystarczalność jednostki w dążeniu do szczęścia. začať sa učiť
|
|
autarkia
|
|
|
dział ekologii badający zależności organizmu od jego środowiska oraz wpływ czynników środowiska na jego życie. začať sa učiť
|
|
autekologia
|
|
|
publiczne wyznanie lub zaparcie się wiary przez oskarżonego o herezję - etap procesu inkwizycyjnego; także: publiczne wykonanie wyroku na skazanym w takim procesie, gł. spalenie na stosie; przen.: publ. napiętnowanie kogoś, pokajanie się lub przyznanie začať sa učiť
|
|
autodafe, auto da fe
|
|
|
sprzeczna z konstytucją forma przejęcia całkowitej władzy w państwie przez legalnego szefa władzy wykonawczej (np. prezydenta) praktykowana gł. w Ameryce Południowej začať sa učiť
|
|
autogolpe
|
|
|
samodzielność i odrębność krajowych kościołów prawosławnych w zakresie organizacji, hierarchii, zwyczajów i liturgii. začať sa učiť
|
|
autokefalia
|
|
|
hermetycznie zamykany zbiornik do ogrzewania pod wysokim ciśnieniem używany m.in. do sterylizacji materiałów opatrunkowych i narzędzi chirurgicznych. začať sa učiť
|
|
autoklaw
|
|
|
każdy z chromosomów, poza chromosomami płci (alosomami). začať sa učiť
|
|
autosom
|
|
|
zdolność niektórych zwierząt do odrzucania części swojego ciała np. ogona przez jaszczurkę. začať sa učiť
|
|
autotomia
|
|
|
samożywność; zdolność wytwarzania związków organicznych z nieorganicznych w procesie fotosyntezy i chemosyntezy. začať sa učiť
|
|
autotrofizm
|
|
|
szczepionka sporządzona z drobnoustrojów pochodzących z organizmu chorego i tylko dla niego przeznaczona. začať sa učiť
|
|
autowakcyna
|
|
|
wiatrakowiec; wiropłat w którym pionowy wirnik nośny obraca się samoczynnie, a ciąg wytwarza napędzane silnikiem poziome śmigło začať sa učiť
|
|
autożyro
|
|
|
|
začať sa učiť
|
|
„Albo zwyciężyć, albo umrzeć” (napis na pieczęci konfederacji barskiej).
|
|
|
w mitologii celtyckiej: raj lub kraina umarłych – opływająca w rozkosze wyspa na Morzu Zachodnim. začať sa učiť
|
|
Avalon
|
|
|
rosół drobiowy z jajkami i cytryną lub sos z jajek i cytryny. začať sa učiť
|
|
avgolemono
|
|
|
płynne rezerwy finansowe, które mogą być natychmiast uruchomione, będące w dyspozycji banków lub państw. začať sa učiť
|
|
avoiry [awuary]
|
|
|
poręczenie na wekslu lub czeku. začať sa učiť
|
|
awal
|
|
|
przedporcie; zewnętrzna część portu, obszar między falochronami a wewnętrznymi basenami portowymi. začať sa učiť
|
|
awanport
|
|
|
wysunięta ku nieprzyjacielowi placówka ubezpieczająca. začať sa učiť
|
|
awanpost
|
|
|
w mitologii indyjskiej wcielenie boga, zwłaszcza Wisznu, który zstępuje do świata ludzi pod postacią człowieka lub zwierzęcia, by przywrócić zachwiany ład świata. začať sa učiť
|
|
Awatara
|
|
|
studnia krasowa; pionowy kanał w skałach wapiennych wiodący w głąb ziemi lub łączący korytarze jaskiniowe na różnych poziomach. začať sa učiť
|
|
awen
|
|
|
zbiór tekstów religijnych zaratusztrianizmu z XVI-XII wieku p.n.e. – jedyny zabytek języka staroperskiego. začať sa učiť
|
|
Awesta
|
|
|
rozcięża; krzew lub drzewo odporne na duże stężenia soli, o charakterystycznych korzeniach powietrznych; rośnie w lasach mangrowych. začať sa učiť
|
|
awicenia
|
|
|
1309-1377 okres rezydowania papieży w Awinionie i uzależnienia kościoła od władzy królów Francji. začať sa učiť
|
|
Awiniońska niewola
|
|
|
funkcjonariusz węgierskiej służby bezpieczeństwa w czasach stalinowskich. začať sa učiť
|
|
awosz
|
|
|
opieka wuja nad siostrzeńcami, którzy dziedziczą po nim majątek i pozycję społeczną. začať sa učiť
|
|
awunkulat
|
|
|
symboliczne wyobrażenie kosmosu w kształcie pionowej osi, wokół której ułożone są jego elementy (światy, krainy), przedstawiony jako drabina, słup, góra, krzyż lub drzewo kosmiczne. začať sa učiť
|
|
Axis Mundi
|
|
|
|
začať sa učiť
|
|
azalia
|
|
|
przeciwzapalny wyciąg spirytusowy z kwiatów rumianku. začať sa učiť
|
|
azulan
|
|
|
mająca działanie przeciwzapalne substancja w olejkach eterycznych np. rumianku. začať sa učiť
|
|
azulen
|
|
|
nadwyżka kursu dewiz lub papierów wartościowych ponad ich wartość nominalną. začať sa učiť
|
|
ażio
|
|
|
