Przykłady utworów

Pytanie o granice muzyki: czy to już muzyka?

Alvin Lucier - I am sitting in the room / 1969

PRZYKŁAD NAJBARDZIEJ EKSPERYMENTALNYCH I AWANGARDOWYCH ARTYSTÓW

Diamanda Galás, The litanies of Satan / tekst Baudelaire’a / 80. XX wiek

PRZEDSTAWICIEL MUZYKI KONRKETNEJ

Pierre Henry, Psyché rock (futurama) / 60. XX wiek LUB La Ville / 80. XX wiek

PRZEDSTAWICIELE FREE JAZZU

Peter Brötzmann, niemiecki saksofonista, Machine gun / 60. XX / kataklizm, abstrakcja, inspiracja dla noise’u ORAZ Ornette Coleman, Free Jazz / 60. XX / bardziej uporządkowane

4’33” CECHY, WYKONAWCA, TWÓRCA

John Cage, David Tudor - pierwszy wykonawca / 50. XX / zlozony jedynie z samych pauz, dzwieki otoczenia, przypadek (aleatoryzm troche)

CROSSOVER MUZYCZNY

Mieszkanie gatunków w ramach jednego dzieła muzycznego, wykraczanie poza standardowe ramy stylistyczne

TORCH SONG

sentimental love song, genre

EWENTUALNE „OBSZARY” MUZYKI EUROPEJSKIEJ

wysoka (klasyczna, poważna), niska (rozrywkowa, popularna), ludowa (folklor muzyczny, tradycyjna, folk-lud, lore-wiedza)

CZĘSTOTLIWOŚĆ

ilość drgań w coągu jakiegoś czasu

OKTAWA

dzieli się na 12 części i odpowiada pewnej fizycznej zależności czestotliwości (a’ - 1/2 dzwieku a”)

SYSTEM MUZYCZNY STOSOWANY W EUROPIE

system równomiernie temperowany - dzięki niemu mozemy bez problemu przetransponować utwór

RODZAJE SŁUCHÓW

sluch względny (porownywanie dzwiekow miedzy soba), sluch zalezny, sluch absolutny...

ELEMENTY DZIEŁA MUZYCZNEGO

częstotliwość, czas. inaczej: melodyka! (częstotliwość+czas), rytmika (rozklad wartosci muzycznych w czasie), agogika (tempo), dynamika (natężenie dzwieku), artykulacja (sposob wydobycia dzwieku), harmonika (relacje miedzy dzwiekami), kolorystyka (barwa)

AMBITUS

zakres dzwiekow w melodii między najnizszym a najwyzszym dzwiekiem (AMBITUS: SZEROKI LUB WĄSKI)

TESSITURA

informacja o średniej zakresu dźwięków (TESSITURA WYSOKA, ŚREDNIA, NISKA)

ARIA MOZARTA

Czarodziejski flet, Aria krolowej nocy, Mozart/ XVIII / śpiewa Zdzislawa Donat

KATHARSIS

satysfakcje daje nam ogladanie wysilku artysty, doznajemy odczucie podobne do niego - KATHARSIS. Wspolgramy z nim tworzac wlasne interpretacje poprzez emocjonalnosc. wypelnia nas satysfakcja, gdy artysta wykona najtrudniejszy moment bez zarzutu

FRAZA

pewna analogia do funkcji interpunkcji w zdaniu, sklada sie z motywow, ktory ma konkretny poczatek i konkretny koniec

MOTYW

krótki, wyrazisty moment, np RIFF

SKŁADOWE ELEMENTY BARWY

fizyka (formanty - pasmo czestotliwosci w dzwieku), muzyka (allikwoty - skladowe harmoniczne)

ARTYKULACJA

sposob wydobycia, łączenia i realizowania dźwięków (np legato, staccato)

CÉLINE DION

All by myself / 1996 / bardzo szeroki ambitus, wysoka tessitura

JUDAS PRIEST

Dreamer Deceiver / 1976 / wokalista krótko przycina frazy skandując

KYLIE MINOGUE

Too Far / 1997 / art pop

HANKA ORDONÓWNA

Trudno / 20. XX / tamtejszy pop, vintage genre

CEY ME A RIVER

Ella Fitzgerald / 50. XX wieku

PINK FLOYD

Dark side of the moon, The great gig in the sky / 70. XX wiek

GUIDO Z AREZZO

twórca systemu sol-fa, ulepszył notacje naumatyczną (neumy) / ~1050 r.

NOŚNIKI PRZEKAZU DŹWIĘKU

zapis nutowy, partytura, tabulatura, tekst, nadanie brzmienia, muzyka w notaci graficznej (np. Cathy Berberian - Stripsody)

KTO JEST NADAWCĄ MUZYKI?

nadawca - kompozytor, wykonawca, aranżer, tekściarz, poeta, dyrygent, interpretator

ŚREDNIOWIECZE, X, XI, XII wiek, MUZYKA PRZEKAZYWANA DROGĄ ORALNĄ

kompozytor oddziela się od wykonawcy (muzycy podróżni: trubadurzy, truwerzy, FR: żonglerzy, PL: waganci, rybałci, NIEM: minnesangerzy)

TANYA MARIA

Don’t go / 1985 / dialog instrumentow i wokalu i publiczności, improwizacja, symultaniczne granie i śpiew

PRZYKŁAD SCATU

Ella Fitzgerald, One Note Samba / 1969

LAUGHING IN RHYTHM

Major Holley

FONOGRAF POWSTANIE

Thomas Edison / 1877

GRAMOFON I PŁASKA PŁYTA GRAMOFONOWA

Emil Berliner / 1887

PRZYKŁAD DYSONANSU (niezgodności brzmienia)

Madonna, Like a prayer, 2019 sfałszowane eurovision

REZONANS MUZYCZNY

M. Tomaszewski (muzykolog) - ma miejsce gdy pewne cechy jednostek kumulują się, sprzężenie zwrotne na zapotrzebowanie jakiejś muzyki moźe sprawic, że artysta musi nagrać coś czego, oczekują fani

RELACJE KOMPOZYTOR A WYKONAWCA

.

SEM A ELM

Strong experience related to music - cala uwaga skoncentrowana na sluchaniu muzyki / Everyday listening to music - słuchanie jako dodatek, wypełniacz uwagi jako „soundtrack” życia

PEAK EXPERIENCE

John Sloboda - to szczytowe przezycie sie zdarza wtedy, gdy w muzyce trafiamy na wielką niespodziankę

BAŃKA SŁUCHOWA

Michael Bull: auditory buble, rodzaj soundtracku do naszego życia, ktory daje poczucie komfortu, czyni rzeczywistosc spojną, ale tez pozwala sie komunikowac z innymi

SCHOPENHAUER

muzyka jako język emocji, mozna nim przekazac wiele, muzyka uwalnia emocje - stany depresyjne, pozytywna motywacja, wplywa na poczucie wlasnej wartosci, na pracę naszego ciała, oddaje wybory spoleczne i polityczne (smooth jazz - muzyka kalsy sredniej)

THEODORE ADORNO

filozof nowoczesny, popkultury; teoria klasyfikacji sluchaczy poprzez kryteria (sluchacze amatorzy i profesjonaliści, niektorzy koncentruja sie na odbiorze emocjonalnym, inni na racjonalizowaniu muzyki - odbior intelektualny

TANYA MARIA

Don’t go + It’s not for me to say

HEAD ARRANGEMENT

aranżacja, ktora jest grana/spiewana z pamieci, uczona na sluch

IMPROWIZACJA

ujawnia sie w niej napiecie miedzy wykonawcą a dzielem, autorem a tekstem, sprawdzanie, jak daleko mozna sie posunąc, bez trzymania sie kurczowo formy,

ALEATORYZM

sposób komponowania i wykonywania awangardowego, ktory dopuszcza przypadek, a dzielo jest za kazdym razem niepowtarzalne. Elementy oddajemy w rece przypadku, pochodzi od nazwy gry w kosci (łac. alea-kostka do gry

IGGY POP

I wanna be your dog / 1969 / performatywne elementy wplywaja na przebieg wykonania - czasem cos wychodzi, czasem glos zawodzi, reka nie trafia w struny, czyni sytuację bardziej intymną i skraca dystans

EDITA GUBEROVA

Aria królowej nocy, Czarodziejski flet, Mozart ORAZ Aria Kunegundy „Glitter and be gay” z opery Kandyt (Bernstein)

TONALNOŚĆ

system kształtujący sie w XVII, VIII wieku; pewien hierarchiczny dobór, układ wysokości dźwięków, nadaje sens innym elementom; DUR / MOLL

SYMFONIA MOZARTA

Symfonia Mozarta nr 40, d-moll / końcówka XVIII wieku

J S BACH

Koncert Brandenburdzki nr 3, G major / I poł. XVIII wiek

FAKTURA

to tkanka, ktora konstruuje utwor; rodzaj splotu; to relacja miedzy poszczegolnymi glosami, instrumentami, dzwiekami

BEETHOVEN

Eroica / I poł. XIX wieku / potrzeba nadania utworom osobowości, narracyjność (romantyzm)

RICHARD WAGNER

Parsifal / koniec XIX wieku (romantyzm) / gęsta faktura - krytykowana, nieprzewidywalność ale współpraca, skupienie się na dynamice, BRAK STABILNOŚCI W CENTRUM BRZMIENIOWYM

ARNOLD SCHÖNBERG

Erwartung (ekspresjonistyczny utwór, tonalnosc dur-moll nie istnieje, duża dynamika, poetyka snu-czasy Freuda), twórca ATOLNALNOŚĆ w I poł. XX wieku gdzie INTERWAŁ (roznica wysokosci dwoch dzwiekow) > MELODIA

CLAUDE DEBUSSY

Preludium 2, Brauillards / początek XX wieku

CHOPIN

Preludium op 28, nr 24, d-moll (dwa plany brzmieniowe w jednej i drugiej ręce) + Preludium op 28 nr 18, f-moll (ręce biegaja po klawiaturze oktawami, dążąc do jednego miejsca)

PACIFIC 231

utwór Arthura Honeggera / I poł XX wieku / portret jadącego pociągu - przykład, że muzyką ciężko przedstawić obiekty niemuzyczne bez użycia słow

KONCEPCJE MUZYKI

AUTONOMICZNA(muzyka nie jest w stanie wyrazac znaczen pozamuzycznych, jedynie to, co w jej obszarze - Edward Hanslick, Igor Stravinsky w malarstwie Kandinsky) + HETERONOMICZNA (muzyka jest w stanie komunikować wartości pozamuzyczne-honegger)

WORT-TON

związki słowno-muzyczne; sposób w jaki tekst zostaje „umuzyczniony” - srodki muzyczne wzmacniające semantykę lub oddające ją - często w sposób symboliczny lub naśladujący / np Pan Darek ŁONAXKONIECZNYXKRUPA 2023

KANON

śpiewanie tego samego przez kilka grup/osób z opóźnieniem / np PANIE JANIE / kiedyś melodie zapisywane na ciele Uroborosa jako sygnał, że melodię mozna spiewac w kolko i bez konca

MORFEM / MUZEM

morfem - najmniejsza cząstka językowa obdarzona znaczeniem / MUZEM - najmniejsza cząstka muzyczna posiadająca znaczenie (raczej nie jeden dźwięk a raczej jakis motyw)

MUSEUM COLLECTION BERLIN

posiadają kolekcję płyt ludów tubylczych z całego świata / odwrócona hierarcha - periodyzacja czasowa najważniejsza / RYTHMEN DER MALINKE - GUINEA (1991)

POLIMETRIA

krzyżowanie się dwoch lub więcej metrum; albo po sobie albo jednocześnie (np Guinea by Rythmen der Malinke)

ELLA FITZGERALD I FRANK SINATRA

The lady is a tramp / 50. XX wiek / swing, żadna fraza nie zostala zaspiewana w tym samym rytmie

RUBATO

zmiany i odchylenia tempa, modyfikacja / często używane u Frederica Chopina, np w nocturne op 27 nr 2

CZESKA ARTYSTKA

MARTA KUBIŠOVÁ „modlitba pro Martu” - SYMBOL PRASKIEJ WIOSNY, sama artystka stala sie ofiarą czystki, „Proudy”, „Ofelie”, „Magdalena”

KARLHEINZ STOCKHAUSEN

STIMMUNG, śpiew a cappella + ŚPIEW MŁODZIEŃCÓW - modulacje wokalne, elektroakustyczność/ 60. XX wiek

URSZULA DUDZIAK

Vocal Summit - przykład a cappella w Polsce, pierwsze eksperymenty / 80. XX wiek

FILM STWORZONY NA PODSTAWIE MUZYKI

Baby Driver (E. Wright) / 2017

DIEGEZA

świat przedstawiony w filmie

ELEMENTY DZIEŁA FILMOWEGO

elementy diegetyczne (swiat przedstawiony w filmie) i niediegetyczne (aktorzy, napisy, tytul - wszystko spoza opowiesci)

MUZYKA DIEGETYCZNA

bohaterowie slysza muzyke, spiewają, wykonują ją, wzmacnia realizm, np Whiplash 2014, D Chazelle

MUZYKA NIEDIEGETYCZNA + PRZYKŁAD

muzyka z „offu”, spoza filmu, bohaterowie nie slyszą jej, funkcja: umożliwia wczucie sie, transcendencję, utozsamienie się z filmem, może uniwersalizować, np NÓŻ W WODZIE (60 XX) T. POLAŃSKI

FILM LĄCZĄCY MUZYKĘ DIEGETYCZNĄ I NIEDIEGETYCZNĄ

Scena morderstwa pod prysznicem, Psychoza, Hitchcock / 60. XX

LAITMOTIV + PRZYKŁAD FILMU

charakterystyczny motyw muzyczny przeplatający się w różnych postaciach w trakcie filmu, bardzo użyteczny, np. Życzenie śmierci (70. XX) - M. Winner, scena na plaży

MUZYKA EMPATYCZNA / ANEMPATYCZNA

empatyczna- wywoluje wspolodczuwanie, anempatyczna - nautralne towarzyszenie postaciom

FUNKCJE MIZYKI W FILMIE

muzyka empatyczna i anempatyczna / mowi co postac czuje i jak widz ma się czuć / możemy przewidywać dalszy rozwój fabuly / muzyka może sklejać wątki, np w montazu rownoleglym

TEMPORALIZACJA + PRZYKŁAD

muzyka pozwala odczuwać czas i przestrzeń np SZCZĘKI i główny motyw gdy kamera jest raz pod wodą raz nad

JAZZ KATAKUMBOWY

jazz ktory byl grany w ukryciu bo byl w polsce zakazany przez odwilżą w ’56

KOMEDA

Krzysztof Trzciński, lekarz, kompozytor, aranzer, instrumentalista, chory na npge-utykał, autor muzyki do ponad 60 filmow, wspolpraca z polanskim, stańko, namysłowskim, dudziak, urbaniakiem / FILMY: NÓŻ W WODZIE, DZIECKO ROSEMARY / muzyka>ambicje

HOMOFONIA

jedna glowna melodia, akompaniament instrumentow

POLIFONIA

wiele roznych melodii, wszytskie rowno wazne

TRÓJJEDYNA CHOREA

sprzezenie sztuk, synkretyzm w starozytnej grecji: muzyka+taniec+słowo

MONODIA

jedna melodia, wszyscy spiewają to samo w tym samym czasie

NURT APOLLIŃSKI / DIONIZYJSKI

apollinski - kytara, hymn, kult apollina / dionizyjski - aulos, teatr, kult dionizosa

ŚREDNIOWIECZE

kult sacrum, muzyka religijna, choraly gregoriańskie (dziś pozostalosc na mszach: swiety swiety swiety), IX - organum (ooszukiwanie wieloglosowosci), XI - mobilni muzykanci, KOMPOZYTOR ODDZIELA SIE OD WYKONAWCY

RENESANS

kult sztuki apollinskiej, spiewy wieloglosowe (wielkie nieczytelne chory), polifonia wokalna, a cappella), rozwoj muzyki instrumentalnej, kanony, jezyki narodowe

BAROK

XVII, nurt dionizyjski, MONODIA AKOMPANIOWANA, OPERA (~1600), 1750-umiera Bach

KLASYCYZM

sztuka apollinska, styl miedzynarodowy, SYMFONIA, trojka wiedenska: HAYDN, MOZART, BEETHOVEN

ROMANTYZM

Temat muzyczny jako podstawa, narracyjność, zainteresowanie pieśnią i miniaturą instrumentalną (emocjonalnosc romantyczna) koncowka epoki (system tonalny doprowadzony do granic wytrzymalosci): WAGNER, STRAUSS, MAHLER

XX WIEK

zmiana jezyka muzycznego (arnold schönberg), 1913 - Święto wiosny (Stravinsky, skandal-dialogowosc, zmiennosc, zanegowanie tonalnosci, WITALIZM) AWANGARDA I (dodekafonia), NEOKLASYCYZM, AWANGARDA II (sonoryzm, serializm, aleatoryzm)

NEOKLASYCYZM

20lecie miedzywojenne, inspiracje klasycyzmem, zwrot ku przeszlosci, nie jest awangardowy! / F. POULENC - KONCERT NA DWA FORTEPIANY (pikantnosc, groteska, + tradycyjnosc, kotlet schabowy w tempurze)

AWANGARDA I - CECHY I PRZYKLAD

poszukiwanie nowych rozwiazan w ramach tradycyjnego instrumentarium + dodekafonia (aronalnosc) + witalizm (stravinsky) / arnold shönberg, berg, webern / Igor stravinsky - swieto wiosny 1913

WITALIZM

termin zaproponowany przez stravinskiego: orkiestralny charakter utworu, skomplikowana RYTMIKA, ludowosc w szorstkim wydaniu, np swieto wiosny stravinskiego

AWANGARDA II

po IIWŚ, głębsza negacja muzyki tradycyjnej, nowe rozwiazania w nowych mediach, muzyka ELEKTROAKUSTYCZNA, np KARLHEIZN STOCKHAUSEN - ŚPIEW MŁODZIEŃCÓW, ALEATORYZM, SONORYZM, SERIALIZM

SONORYZM

uzyskiwanie niezwyklego brzmienia w ramach pewnego instrumentarium (np fortepian jako instrument perkusyjny), eksponuje brzmienie i barwe a nie rytm i harmonię / K. PENDERECKI - TREN OFIAROM HIROSZIMY (60. XX)

SERIALIZM

hardkorowa odmiana dodekafonii, gdzie dzwieki nie moga sie powtarzac, dopoki nie wybrzmią wszystkie mozliwe, seryjnosc do maksimum - np 12 odmian glosnosci, tempa, wysokosci dzwieku, kombonatoryka, matematyka, brak improwizacji, przypadku, natchnienia

MADONNA

Erotica, 90. XX, główny element melodii: krótka forma tekstu

PRZYKŁAD UTWORU STAROGRECKIEGO

ORESTES STASIMON / V WIEK

ETHOS, PLATON

wg Platona muzyka nie jest emocjonalnie obojetną, potrafi wprowadzic w konkretne stany, pozytywna sztuka wplywa dobrze, negatywna - niszczy i degraduje

KARLHEINZ STOCKHAUSEN

Stimmung (a cappella, 60. XX wiek) + Śpiew młodzieńców (elektroakustyka, przekształcenia wokalne, 50. XX wiek)

RELACJA MUZYKA / INTENCJA / KOMPOZYTOR / WYKONAWCA / SLUCHACZ

KOMPOZYTOR -> INTENCJA MUZYCZNA ->m. tekst ->WYKONAWCA ->m. brzmienie (->m. nośnik) ->SŁUCHACZ ->m. percepcja ->m. recepcja ->m. rezonans ->m. INTENCJA