Lekcja: Books

Czy ta rzeka żyje? Robert Macfarlane o życiu, śmierci i prawach naszych rzek

Is this river alive? Robert Macfarlane on the lives, deaths and rights of our rivers

Czy w obliczu rekordowo wysokiego poziomu zanieczyszczeń i faktu, że słodka woda staje się „nową ropą naftową”, nie nadszedł czas na radykalną zmianę naszego stosunku do świata przyrody?

As pollution levels hit record highs and fresh water becomes ‘the new oil’, is it time to radically reimagine our relationship to the natural world?

Jeśli trudno ci wyobrazić sobie rzekę jako żywą, spróbuj wyobrazić sobie rzekę umierającą lub martwą.

If you find it difficult to think of a river as alive, try picturing a dying or dead river.

To jest łatwiejsze. Wiemy, jak to wygląda. Wiemy, jak się czuje. Umierająca rzeka to taka, która nie dociera do morza. Ryby w umierającej rzece pływają brzuchem do góry w stojących basenach.

This is easier. We know what this looks like. We know how it feels. A dying river is one who does not reach the sea. A dying river’s fish float belly-up in stagnant pools.

Łabędzie pływające po górnej Tamizie w pobliżu Windsoru noszą teraz brązowe ślady przypływu na śnieżnobiałych piórach na piersi, wskazujące, gdzie płynęły przez ścieki.

Swans on the upper Thames near Windsor now wear brown tidemarks on their snowy chest feathers, showing where they have sailed through sewage.

Niedawno widziałem znak na brzegu rzeki Southern Water z jasnoniebieskim logo, na którym widniał napis „Woda dla życia”.

I recently saw a Southern Water riverbank sign badged with a bright blue logo that read “Water for Life”.

Znak informował przechodniów, aby „unikali kontaktu z wodą”.

The sign instructed passersby to “avoid contact with the water.

Jeśli miałeś kontakt z wodą, umyj ręce przed jedzeniem.”

If you’ve had contact with the water, please wash your hands before eating.”

W niektórych częściach tej wyspy słodka woda najpierw stała się niezdatna do picia, potem nie nadawała się do pływania, a w końcu stała się nie do tknięcia.

In parts of this septic isle, fresh water has become first undrinkable, then unswimmable, then untouchable.

Jak do tego doszło – i co dalej? Kryzys dotyczy zarówno wyobraźni, jak i ustawodawstwa.

How did it come to this – and where do we go from here? The crisis is one of imagination as well as of legislation.

Zapomnieliśmy, że nasz los jest związany z losem rzek, i tak było zawsze.

We have forgotten that our fate flows with that of rivers, and always has.

Nasz związek ze słodką wodą został intensywnie zinstrumentalizowany, sprywatyzowany i spieniężony: rzeka jest postrzegana jako zasób, a nie siła życiowa.

Our relationship with fresh water has become intensely instrumentalised, privatised and monetised: river understood as resource, not life force.

Obowiązek opieki nad rzekami, które tę opiekę nam zapewniają, został uchylony.

The duty of care for rivers, who extend such care to us, has been abrogated.

Przepisy nie są egzekwowane, a monitoring jest strategicznie niedofinansowany.

Regulation has gone unenforced, monitoring is strategically underfunded.

Rzeki nazwane na cześć bóstw – Shannon (Sinnan), Dee (Deva) – zmagają się obecnie z ciężarem azotanów, chemikaliów i odpadów.

Rivers named after deities – the Shannon (Sinnan), the Dee (Deva) – now struggle under burdens of nitrates, forever chemicals and waste.

Recenzja książki „Bad Friend” autorstwa Tiffany Watt Smith – odświeżająco szczere portrety kobiecej przyjaźni

Bad Friend by Tiffany Watt Smith review – refreshingly frank portraits of female friendship

Historia społeczna i osobista, która nie chce ukryć gniewu, zazdrości i bólu, które są częścią każdej bliskiej więzi

A social and personal history that refuses to gloss over the rage, envy and hurt that form part of every close bond

Kłótnia z przyjacielem może wydawać się czymś wstydliwym.

Falling out with a friend can feel oddly shameful.

Związki romantyczne powinny charakteryzować się namiętnymi wzlotami i upadkami, ale gdy osiągasz dorosłość, oczekujesz, że twoje przyjaźnie osiągną pewien poziom równowagi.

Romantic relationships are meant to have passionate highs and lows, but by the time you reach adulthood, you expect your friendships to have reached some kind of equilibrium.

Mam w głowie obraz siebie jako serdecznej, oddanej przyjaciółki – ale czasami analizuję swoje prawdziwe uczucia wobec kobiet, które są mi najbliższe i czuję się zszokowana swoją własną małostkowością.

I have this image in my head of myself as an affectionate, devoted friend – but sometimes I examine my true feelings towards the women who are closest to me and feel shocked by my own pettiness.

Bycie dorosłym jest wstydliwe, ale nadal jestem zdolny do tak intensywnych wybuchów złości i zazdrości.

It is embarrassing to be a grownup but still capable of such intense flashes of rage, and envy.

Kiedy moje przyjaźnie stają się odległe lub wystawione na próbę, zastanawiam się, dlaczego wciąż mam problem z wykonaniem tej podstawowej czynności.

When my friendships become distant or strained, I wonder why I still struggle to do this basic thing.

Bad Friend jest swego rodzaju listem miłosnym do kobiecej przyjaźni, nie ukrywając jednak, jak trudna ona może być.

Bad Friend represents a kind of love letter to female friendship, but doesn’t gloss over how difficult it can be.

Tiffany Watt Smith jest historyczką, a ta książka stanowi dogłębne studium relacji między kobietami w XX wieku. Powód jej napisania jest jednak bardzo osobisty.

Tiffany Watt Smith is a historian, and this book is a deeply researched study of 20th-century women’s relationships, but the reason for writing it is intensely personal.

W prologu mówi, że pokłóciła się ze swoją najlepszą przyjaciółką Sofią, gdy miała niewiele ponad 30 lat, i od tamtej pory zmaga się z uczuciem, że nie jest zdolna do bliskiej przyjaźni.

In the prologue, she says that she fell out with her best friend, Sofia, in her early 30s, and has been battling with the feeling that she is incapable of close friendship ever since.

W jednym z fragmentów opisuje, jak ukrywała przed swoją pięcioletnią córką błyszczącą koszulkę z napisem „BFF” (najlepsi przyjaciele na zawsze), ponieważ czuła się rozdarta z powodu braku własnej najlepszej przyjaciółki.

In one passage, she describes hiding a sparkly “BFF” (best friends forever) T-shirt from her five-year-old daughter, because she felt so conflicted about having no BFF of her own.

Jednak myśl przewodnia tej książki jest taka, że oczekujemy zbyt wiele od kobiecej przyjaźni, co sprawia, że każda kobieta czuje się niekompetentna.

But the idea that underpins this book is that we expect too much of female friendship, and that leaves every woman feeling inadequate.

Mitologizujemy przyjaźń jako coś nieskończenie wspierającego i satysfakcjonującego, spłycając jej złożoność.

We mythologise friendship as endlessly supportive and rewarding, flattening its complexity.

Watt Smith twierdzi, że część problemu polega na tym, że historię pisali głównie mężczyźni, więc zagadnienie, co oznaczało posiadanie bliskich przyjaciółek na przestrzeni dziejów, nie spotkało się z dużym zainteresowaniem środowiska akademickiego.

Part of the problem, Watt Smith argues, is that history has been mostly written by men, so the reality of what it has meant to have close female friends through time has received very little academic attention.

W tej książce autorka przeszukuje archiwa, aby prześledzić historię niedoskonałych, zwyczajnych przyjaciół, którzy ranią się i rozczarowują, ale mimo to nieustannie dążą do nawiązania kontaktu.

In this book, she trawls through the archives to trace the history of imperfect, ordinary friends – who hurt and disappoint each other, but keep striving for connection regardless.

Bad Friend to próba Watt Smith zastąpienia ideału kobiecej przyjaźni „nowym paradygmatem”, któremu być może uda nam się sprostać.

Bad Friend is Watt Smith’s attempt to replace the ideal of female friendship with a “new paradigm” that we might actually be able to live up to.

Ta książka opowiada o tym, jak akceptować przyjaźnie takimi, jakie są naprawdę, a nie takimi, jakimi chcielibyśmy je widzieć.

This book is about accepting friendships as they actually are, rather than as you would like them to be

Związek Watta Smitha i Sofii rozpadł się częściowo z powodu jej własnej zazdrości.

Watt Smith’s relationship with Sofia disintegrated partly because of her own jealousy.

Sofia wychodziła za mąż i planowała dziecko, a Watt Smith czuł się pominięty.

Sofia was getting married and planning a baby, and Watt Smith felt left behind.

W rozdziale zatytułowanym „Zdrajca” autorka analizuje książki, czasopisma i notatki z przypadków psychoanalitycznych z lat 70. i 80.

In a chapter called Traitor, she mines books, magazines and psychoanalytic case notes from the 1970s and 80s

zbieranie świadectw od kobiet, które czuły się rywalizujące i zranione, gdy ich koleżanki awansowały lub zakładały rodziny.

collecting testimonies from women who felt competitive and hurt when their friends got promoted, or started families.

W fascynującym fragmencie Watt Smith cytuje XVII-wieczną poetkę Katherine Phillips, która czuła się tak zdradzona małżeństwem swojej najlepszej przyjaciółki, że nigdy jej tego nie wybaczyła.

In one fascinating passage, Watt Smith quotes the 17th-century poet Katherine Phillips, who felt so betrayed by her best friend’s marriage that she never forgave her.

„Zasadniczo możemy stwierdzić, że ślub przyjaciela jest pogrzebem przyjaciela” – żaliła się w liście z 1662 r.

“We may generally conclude the Marriage of a Friend to be a Funeral of a Friendship,” she complained in a letter from 1662.