|
otázka |
Odpoveď |
|
Non tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire začať sa učiť
|
|
znać łacinę nie jest tak chwalebnym, jak haniebnym jest jej nie znać - Cyceron
|
|
|
|
Repetitio est mater studiorum začať sa učiť
|
|
powtarzanie jest matką wiedzy, trening czyni mistrza
|
|
|
|
Sapere aude; Sapere auso začať sa učiť
|
|
odważ się być mądrym, odważył się być mądrym - Horacy
|
|
|
|
A priori začať sa učiť
|
|
z założenia, z góry, uprzedzając fakty
|
|
|
|
Ab ovo začať sa učiť
|
|
"od jajka, od samego początku, Zygmunt Gloger pisze, że ab ovo u Rzymian pochodzi z ich przysłowia (łac.) ab ovo ad mala („od jajka do jabłek”), czyli „od początku do końca, gdyż Rzymianie wieczerze swoje rozpoczynali od jaj, a kończyli na jabłkach”[1].
|
|
|
|
Captatio benevolentiae začať sa učiť
|
|
zjednywanie sobie względów, życzliwości.
|
|
|
|
Casus belli začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
Cedant arma togae! začať sa učiť
|
|
niech oręż ustąpi przed togą, niech władza wojskowa ustąpi przed cywilną, niech nastanie pokój; cytat z mowy o swoim konsulacie Cycerona.
|
|
|
|
Cogito, ergo sum začať sa učiť
|
|
nyślę, więc jestem - Rene Descartes
|
|
|
|
Communi consensu začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
Corpus delicti začať sa učiť
|
|
przedmiot przestępstwa – dowód rzeczowy świadczący o przestępstwie, ślad lub przedmiot stanowiący podstawę do przedstawienia wniosków dotyczących popełnionego czynu i sprawcy.
|
|
|
|
Sapienti sat začať sa učiť
|
|
mądremu wystarczy (pol. mądrej głowie dość dwie słowie)
|
|
|
|
Finis coronat opus začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
Memento mori začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
O tempora! O mores! začať sa učiť
|
|
Co za czasy! Co za obyczaje!) – zdanie Cycerona z jego pierwszej mowy przeciw Katylinie. W dosłownym tłumaczeniu: O czasy, o obyczaje!
|
|
|
|
Per fas et nefas začať sa učiť
|
|
prawem i bezprawiem, nieprzebierając w środkach, wszelkimi dozwolonymi i niedozwolonymi środkami
|
|
|
|
Pro publico bono začať sa učiť
|
|
dla dobra publicznego – określenie oznaczające usługi profesjonalne wykonywane dobrowolnie i bezpłatnie, w interesie publicznym
|
|
|
|
Qui tacet, consentire videtur začať sa učiť
|
|
kto milczy, ten zdaje się zezwalać; jedna z zasad prawa kanonicznego.
|
|
|
|
Quod erat demonstrandum začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
Salus rei publicae suprema lex esto začať sa učiť
|
|
dobro republiki najwyższym prawem
|
|
|
|
Votum separatum začať sa učiť
|
|
zdanie odrębne – opinia inna niż głoszona przez większość, opinia nie mieszcząca się w proponowanych rozwiązaniach bądź zbiorach głosów.
|
|
|
|
Nauki historyczne začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
ius začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
quo iure začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
ipso iure začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
ubi societas ibi ius začať sa učiť
|
|
gdzie społeczeństwo, tam prawo
|
|
|
|
fontes iuris začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
fontes iuris oriundi začať sa učiť
|
|
źródła powstania/pochodzenia prawa
|
|
|
|
fontes iuris cognoscendi začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
ex nihilo začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
mos maiorum začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
longa consuetudo začať sa učiť
|
|
długi zwyczaj, ustaloną, jednolicie wykonywaną i trwałą praktykę postępowania w określonej sytuacji - prawo zwyczajowe
|
|
|
|
summum ius – summa iniuria začať sa učiť
|
|
szczyt prawa to szczyt bezprawia; zbyt szczegółowe (bezwzględne) przestrzeganie prawa staje się przyczyną największej krzywdy.
|
|
|
|
adiuvandi iuris civilis gratia začať sa učiť
|
|
pretorskie wyjaśnianie przepisów prawa cywilnego
|
|
|
|
supplendi iuris civilis gratia začať sa učiť
|
|
pretorskie uzupełnianie istniejących luk w prawie cywilnym
|
|
|
|
corrigendi iuris civilis gratia začať sa učiť
|
|
pretorskie poprawianie przepisów prawa cywilnego
|
|
|
|
ius publicum – publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectat začať sa učiť
|
|
Prawem publicznym jest prawo, które dotyczy pomyślności państwa
|
|
|
|
ius privatum – privatum ius – quod ad singulorum utilitatem spectat začať sa učiť
|
|
Prawem prywatnym jest toprawo, które dotyczy interesów poszczególnych osób.
|
|
|
|
ius est ars boni et aequi začať sa učiť
|
|
prawo jest sztuką dobra i słuszności; prawo jest sztuką tego, co dobre isłuszne;
|
|
|
|
ius civile – ius canonicum – utriusque iuris začať sa učiť
|
|
oboje praw (cywilne i kanoniczne); (doctor utriusque iuris – doktor obojga praw, tj. rzymskiego i kanonicznego)
|
|
|
|
ius cogens – ius dispositivum začať sa učiť
|
|
bezwzglednie obowiązujące
|
|
|
|
ius dispositivum začať sa učiť
|
|
przepisy wzglednie obowiązujące
|
|
|
|
ius particulare začať sa učiť
|
|
prawo partykularne, oddzielne
|
|
|
|
ius universale začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
ignorantia iuris nocet = ignorantia iuris non exculpat začať sa učiť
|
|
nieznajomość prawa szkodzi = nieznajomość prawa nie uwalnia, nie tłumaczy
|
|
|
|
ignorantia facti non nocet začať sa učiť
|
|
nieznajomość faktu nie szkodzi
|
|
|
|
glossa marginalis začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
glossa interlinealis začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
glossa ordinaria (Accursiusa) začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
ius ducale začať sa učiť
|
|
prawo książęce - zespół uprawnień księcia w stosunku do ludnościlub dóbr
|
|
|
|
lex ducalis začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
forum začať sa učiť
|
|
agora (gr.), rynek, jarmark, plac, miejsce, sąd
|
|
|
|
forum Romanum začať sa učiť
|
|
rynek rzymski, inna nazwa to Forum Magnum – plac w starożytnym Rzymie, u stóp Kapitolu i Palatynu. Centrum polityczne i towarzyskie Rzymuokresu republiki.
|
|
|
|
Ecclesia vivit lege Romana začať sa učiť
|
|
Kosciół żyje (posluguje się) prawem rzymskim
|
|
|
|
neminem captivabimus nisi iure victum začať sa učiť
|
|
Nikogo nie więzimy, o ile go prawem nie przekonamy (przywilejnietykalności osobistej nadany szlachcie przez Wladysława Jagiełłę)
|
|
|
|
loca forensia začať sa učiť
|
|
miejsce gdzie sąrynki, miejsce sprawowania sądu (równoważne z kompetencją sądu)
|
|
|
|
forum liberum začať sa učiť
|
|
sąd, który można wybrać, czyli prawa wolnego handlu, które raz w tygodniu, w soboty, umożliwiało kupcom na rynku kazimierskim sprzedawanie mięsa poza jatkami
|
|
|
|
census fori začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
privilegium fori začať sa učiť
|
|
przywilej (immunitet) sądu, np sądów wojskowych, duchownych
|
|
|
|
praescriptio fori začať sa učiť
|
|
zarzut niewłaściwości sądu; przypisany sąd; zarządzenie sali sądowej,-domniemanie prawne
|
|
|
|
actor sequitur forum rei začať sa učiť
|
|
powód idzie za miejscem sądu pozwanego
|
|
|
|
formula processus začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
causae spirituales začať sa učiť
|
|
niezawisłość sądów kościelnych
|
|
|
|
causae saeculares začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
lex perfecta začať sa učiť
|
|
dosł. prawo doskonałe - to norma prawna opatrzona sankcją nieważności.
|
|
|
|
lex plus quam perfecta začať sa učiť
|
|
dosł. prawo bardziej niż doskonałe - to norma prawna opatrzona sankcją represyjną (karną) oraz sankcją nieważności.
|
|
|
|
lex minus quam perfecta začať sa učiť
|
|
dosł - prawo mniej niż doskonałe - to norma prawna opatrzona sankcją represyjną (karną).
|
|
|
|
lex imperfecta začať sa učiť
|
|
dosł. prawo niedoskonałe - norma prawna pozbawiona jakiejkolwiek sankcji.
|
|
|
|
praeter legem začať sa učiť
|
|
obok ustawy – o działaniu nie stojącym w sprzeczności z prawem, ale i nie przewidzianym wprawie; poza prawem
|
|
|
|
contra legem začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
iuxta legem začať sa učiť
|
|
zgodnie z ustawą; zwyczaje zgodne z prawem
|
|
|
|
ratio legis začať sa učiť
|
|
cel ustawy, racja prawna, uzasadnienie ustawowe
|
|
|
|
ubi eadem legis ratio, ibi eadem dispositio začať sa učiť
|
|
gdzie ten sam cel, tam także takie samo uregulowanie (taka sama dyspozycja ustawy), w takich samych okolicznościach należy stosować takie same rozwiązania prawne
|
|
|
|
per analogiam začať sa učiť
|
|
przez podobieństwo, analogię
|
|
|
|
analogia legis začať sa učiť
|
|
wnioskowanie z ustawy; wnioskowanie poprzez ustalanie konsekwencji prawnych faktu, który nie jest jeszcze szczegółowo uregulowany w prawie
|
|
|
|
analogia iuris začať sa učiť
|
|
analogia z prawa) – analogia z ducha (istoty) prawa. wnioskowanie zcałego systemu prawa; wnioskowanie poprzez zastosowanie do stanu rzeczy, analogiaprawa nie uregulowanego w prawie regulacji dotyczącej podobnego stanu (w prawiecywilnym)
|
|
|
|
a contrario začať sa učiť
|
|
z przeciwieństwa, (wychodząc) z przeciwnego (założenia), przeciwnie, przeciwnym sposobem
|
|
|
|
praesumptio facti začať sa učiť
|
|
domniemanie faktyczne, relacja opiera się na przyjęciu prawdopodobieństwa wynikającego z doświadczenia życiowego; na podstawie pewnych faktów o innych, np.: domniemywa się, że podeszczu jezdnia jest śliska
|
|
|
|
praesumptio iuris začať sa učiť
|
|
domniemanie prawne, np. domniemanie
|
|
|
|
praesumptio iuris tantum začať sa učiť
|
|
domniemanie wzruszalne, domniemanie wyłącznie prawne, czyli usuwalne, – można je obalić dowodem przeciwnym – np.: domniemanie niewinności, domniemanie dobrej wiary, domniemanie ojcostwa w małżeństwie
|
|
|
|
praesumptio iuris ac de iure začať sa učiť
|
|
domniemanie prawne niewzruszalne – nie można go obalić dowodem przeciwnym; obecnie w polskim prawie występują wyjątkowo – np. rękojmia wiary ksiąg wieczystych
|
|
|
|
lex generalis začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
lex specialis začať sa učiť
|
|
ustawa specjalna, przepis szczególny
|
|
|
|
lex retro non agit začať sa učiť
|
|
ustawa (prawo) nie działa wstecz
|
|
|
|
desuetudo začať sa učiť
|
|
dosł. odwyknienie, odzwyczajenie, - jedna z reguł derogacyjnych - wygaśnięcie ustawy przez nieużywanie; zaprzestanie
|
|
|
|
lex posterior derogat legi priori začať sa učiť
|
|
prawo ustanowione później (pochodzące z aktów prawnych o tej samej mocy, np. z dwóch ustaw i tym samym stopniu szczegółowości) należy stosować przed prawem ustanowionym wcześniej.
|
|
|
|
lex specialis derogat legi generali začať sa učiť
|
|
prawo o większym stopniu szczegółowości (pochodzące z aktów prawnych otej samej mocy, np. z dwóch ustaw, obowiązujące w tym samym czasie) należy stosować przed prawem ogólniejszym.
|
|
|
|
lex posterior generalis non derogat legi priori speciali začať sa učiť
|
|
przepis ogólny późniejszy nie uchyla przepisu wcześniejszego szczególnego. Jedna z dyrektyw derogacyjnych stosowanych przy wykładni przepisów.
|
|
|
|
de lege lata začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
de lege ferenda začať sa učiť
|
|
o ustawie, która ma być uchwalona,
|
|
|
|
erga omnes začať sa učiť
|
|
wobec wszystkich, prawo/norma skuteczne wobec podmiotów trzecich, np. prawa rzeczowe
|
|
|
|
inter partes začať sa učiť
|
|
między stronami, np. zobowiązania z umów
|
|
|
|
da mihi factum, dabo tibi ius začať sa učiť
|
|
daj mi fakt, dam ci prawo; udowodnij fakt, a ja ci wskażę prawo (a przyznam ci rację, a wymierzę sprawiedliwość).
|
|
|
|
iura novit curia začať sa učiť
|
|
sąd (urząd) zna prawo, zasada prawna wskazująca na to, że sąd zna obowiązujące przepisy i stosuje je z urzędu, niezależnie od tego, czy strony postępowania się na nie powołują, czy nie.
|
|
|
|
sensu stricto začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
sensu largo začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
clara non sunt interpretanda začať sa učiť
|
|
jasne teksty nie podlegają (nie wymagają) wykładni,
|
|
|
|
ex definitione začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
qui suo iure utitur, neminem laedit začať sa učiť
|
|
nikogo nie krzywdzi ten, kto korzysta ze swego prawa; kto korzysta ze swego prawa, nikomu nie szkodzi.
|
|
|
|
prior tempore potior iure začať sa učiť
|
|
pierwszy w czasie, lepszy w prawie; pierwszeństwo w czasie daje lepsze prawa
|
|
|
|
expressis verbis začať sa učiť
|
|
wypowiedziane wyraźnie słowami; dobitnymi słowami, wyraźnie, dokładnie
|
|
|
|
superfluum začať sa učiť
|
|
coś ponad; np. zbędne powtórzenia nie wnoszącego nowości do systemu prawa
|
|
|
|
numerus clausus začať sa učiť
|
|
określona liczba, liczba zamknięta, ograniczona np. ograniczone prawa rzeczowe
|
|
|
|
prima facie začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
inter vivos začať sa učiť
|
|
między żyjącymi, np. czynności prawne – umowy
|
|
|
|
mortis causa začať sa učiť
|
|
na wypadekśmierci, np. czynności prawne – zapis, testament
|
|
|
|
genus perire non censetur začať sa učiť
|
|
rzeczy oznaczone co do gatunku nie giną, gatunek nie ginie
|
|
|
|
causa solvendi začať sa učiť
|
|
celem jest zwolnienie się z obowiązku ciążącego na osobie dokonującej przysporzenia, czyli zmniejszenie się jej pasywów. Przykładem jest zapłata długu. powód zwolnienia się
|
|
|
|
causa donandi začať sa učiť
|
|
dokonuje się czynności tylko po to, żeby nastąpiło przysporzenie na rzecz innej osoby, bez żadnego ekwiwalentu. Przykładem jest darowizna. powodem jest darowizna.
|
|
|
|
causa obligandi vel acquirendi začať sa učiť
|
|
celem jest nabycie prawa lub innej korzyści majątkowej przez dokonującego przysporzenia, czyli zwiększenie jego aktywów. Przykładem będą sprzedaż i najem.
|
|
|
|
ad incertas personas začať sa učiť
|
|
do niepewnych osób; (oferty) adresowane do nieoznaczonego kręgu odbiorców
|
|
|
|
per facta concludentia začať sa učiť
|
|
przez zaistnienie pewnych faktów; w sposób dorozumiany
|
|
|
|
ad solemnitatem začať sa učiť
|
|
(forma czynności prawnej zastrzeżona) pod rygorem nieważności
|
|
|
|
ad probationem začať sa učiť
|
|
(forma czynności prawnej zastrzeżona) dla celów dowodowych
|
|
|
|
ad eventum začať sa učiť
|
|
(forma czynnościprawnej zastrzeżona) dla wywołania określonych skutków prawnych
|
|
|
|
reservatio mentalis začať sa učiť
|
|
zastrzeżenie dokonane w myśli, zmieniające treść słów wypowiedzianychgłośno; potajemne zastrzeżenie, restrykcja. Wola nie jest zgodna zoświadczeniem woli.
|
|
|
|
essentialia negotii začať sa učiť
|
|
przedmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej – składniki treści czynności cywilnoprawnej, które określają typ tej czynności (w szczególności typ umowy) i charakter wynikającego z niej stosunku prawnego
|
|
|
|
naturalia negotii začať sa učiť
|
|
przedmiotowo nieistotne składniki treści czynności prawnej
|
|
|
|
accidentalia negotii začať sa učiť
|
|
podmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej, które nie wpływająna istotę tej czynności jednakże mocą woli stron zostały podniesione do rangi istotnych.Np. warunek, termin, polecenie, kara umowna. dodatkowe ważności czynności prawnej
|
|
|
|
negotium claudicans začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
dies a quo začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
dies ad quem začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
computatio civilis začať sa učiť
|
|
sposób liczenia czasu od dnia zdarzenia, w której najmniejszą jednostką obliczania czasu jest doba, tzw. komputacja rzymska...
|
|
|
|
computatio a momento ad momentum začať sa učiť
|
|
sposób liczenia czasu – sposób bardzo dokładny (określona godzina) – od godziny zdarzenia
|
|
|
|
ex tunc začať sa učiť
|
|
od samegopoczątku zawarcia, z mocą wsteczną
|
|
|
|
ex nunc začať sa učiť
|
|
od teraz, odzaraz, od tej pory
|
|
|
|
ex contractu začať sa učiť
|
|
(wynikły) z umowy(kontraktu)
|
|
|
|
ex delicto začať sa učiť
|
|
(wynikły) z czynu niedozwolonego (deliktu)
|
|
|
|
verba legis začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
res omnium communes začať sa učiť
|
|
rzeczy wspólne wszystkim ludziom
|
|
|
|
superficies solo cedit začať sa učiť
|
|
to co jest ponad powierzchnią przypada gruntowi
|
|
|
|
iura in re aliena začať sa učiť
|
|
prawa na rzeczy cudzej, ograniczone prawa rzeczowe
|
|
|
|
actio in rem – erga omnes začať sa učiť
|
|
powództwa o ochronę praw na rzeczy – wobec wszystkich (ale in personam –inter partes)
|
|
|
|
ius possidendi začať sa učiť
|
|
prawo do posiadania rzeczy
|
|
|
|
ius utendi začať sa učiť
|
|
uprawnia do użytkowania (używania) rzeczy
|
|
|
|
ius fruendi začať sa učiť
|
|
uprawnia do pobierania pożytków i przychodów z rzeczy,
|
|
|
|
ius abutendi začať sa učiť
|
|
uprawnia do dyspozycji faktycznej, prawo zużycia rzeczy, zmniejszenia rzeczy.
|
|
|
|
ius disponendi začať sa učiť
|
|
prawo rozporządzania (dysponowania) rzeczą
|
|
|
|
ius alienandi začať sa učiť
|
|
prawo wyzbycia sie rzeczy
|
|
|
|
ius infinitum začať sa učiť
|
|
prawo nieograniczone, prawo niczym nieograniczone
|
|
|
|
nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet začať sa učiť
|
|
nikt nie może przenieść na drugiegowięcej praw niż sam posiada
|
|
|
|
solo consensu začať sa učiť
|
|
samym porozumieniem, z samego porozumienia
|
|
|
|
accessio possessionis začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
accessio temporis začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
in statu usucapiendi začať sa učiť
|
|
w sytuacji prowadzącej do zasiedzenia
|
|
|
|
lege non distinguente začať sa učiť
|
|
ustawa nie czyni różnicowania
|
|
|
|
dominium directum začať sa učiť
|
|
własność zwierzchnia (senior)
|
|
|
|
dominium utile začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
condominium pro indiviso začať sa učiť
|
|
współwłasność niepodzielna
|
|
|
|
rei vindicatio - cum omni causa začať sa učiť
|
|
skarga wydobywcza (wystąpienie o zwrot rzeczy) – z każdego powodu, zkażdej przyczyny
|
|
|
|
actio negatoria začať sa učiť
|
|
skarga o naruszenie posiadania, zwrot rzeczy przy naruszeniu wykonania pr. własności
|
|
|
|
non facere/ pati začať sa učiť
|
|
znosić nie czynić – ten kto ma grunt obciążony prawem innego
|
|
|
|
dare začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
facere začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
non facere začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
omittere začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
pati začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
confusio začať sa učiť
|
|
pomieszanie (np. ruchomości z nieruchomościami)
|
|
|
|
ususfructus začať sa učiť
|
|
użytkowanie, służebność osobista polegająca na prawie używania cudzej rzeczy i pobierania zniej wszystkich pożytków bez naruszenia jej substancji – bez zużycia
|
|
|
|
servitus in faciendi consistere nequit začať sa učiť
|
|
służebność nie może polegać na pozytywnym działaniu (facere) ze strony właściciela nieruchomości służebnej
|
|
|
|
corpus začať sa učiť
|
|
faktyczneposiadanie, fizyczne władanie rzeczą przez posiadacza (animus – wola posiadania)
|
|
|
|
animus rem sibi habendi, animus possidendi začať sa učiť
|
|
wola posiadania dla siebie
|
|
|
|
nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest začať sa učiť
|
|
nikt sam dla siebie nie może zmienić przyczyny posiadania
|
|
|
|
precario dans - accipiens začať sa učiť
|
|
precario dans – oddający w precarium; precario accipiens – prekarzysta, otrzymujacy w precarium; precarium – umowa polegająca na oddaniu rzeczy na prośbę w bezpłatne używanie z obowiązkiem zwrotu na każdoczesne żądanie
|
|
|
|
beneficium possessionis začať sa učiť
|
|
dobrodziejstwo posiadania
|
|
|
|
cautio damni infecti začať sa učiť
|
|
kaucja (gwarancja) za szkodę, która będzie wyrządzona – stypulacja ocharakterze gwarancyjnym – odszkodowawczym
|
|
|
|
traditio corporalis začať sa učiť
|
|
wręczenie (wydanie) rzeczy (art. 348 KC), jedna z form przeniesienia posiadania.
|
|
|
|
possessio vitiosa – non vitiosa začať sa učiť
|
|
posiadanie wadliwe – niewadliwe, np. siła
|
|
|
|
longa manu traditio začať sa učiť
|
|
przekazanie posiadania przez wskazanie bez fizycznego zetknięcia z nią; jedna z form przeniesienia posiadania.
|
|
|
|
animus possidendi pro alieno začať sa učiť
|
|
wola posiadania dla drugiego
|
|
|
|
traditio corporalis začať sa učiť
|
|
wręczenie (wydanie) rzeczy (art. 348 KC), jedna z form przeniesienia posiadania.
|
|
|
|
longa manu traditio začať sa učiť
|
|
przekazanie posiadania przez wskazanie bez fizycznego zetknięcia z nią; jedna z form przeniesienia posiadania.
|
|
|
|
constitutum possessorium začať sa učiť
|
|
sposób przeniesienia posiadania bez rzeczywistego przekazania, wręczeniarzeczy (traditio), wyłącznie na podstawie porozumienia stron, jeśli przenoszącywłasność zatrzymuje rzecz we władaniu,
|
|
|
|
traditio brevi manu začať sa učiť
|
|
polega na tym, że następuje przeniesienie possessio z posiadacza na dzierżyciela mocą samej umowy zawartej między posiadaczem a dzierżycielem, dzierżyciel miał już corpus, teraz mocą samej umowy przechodzi na niego posiadanie
|
|
|
|
ius retentionis začať sa učiť
|
|
prawo retencji, prawo zatrzymania
|
|
|
|
ius tollendi začať sa učiť
|
|
upoważnienie lokatora, dzierżawcy, wierzyciela zastawnego do usunięcia i odebrania przy zwrocie przedmiotu wszelkich poczynionych inwestycyj.
|
|
|
|
conditio sine qua non začať sa učiť
|
|
warunek bez którego nie, warunek konieczny, nieodzowny, konieczne i niezbędne działanie, stan lub składnik
|
|
|
|
niemini deneganda začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
ex lege začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
successio in universitatem začať sa učiť
|
|
sukcesja (nabycie praw) w całości, pod tytułem ogólnym, np. przyjęcie spadku w całości (zob. 4 rodzaje sukcesji w prawie rzymskim – spadkobranie, conventio immarrum, abrogatio, bonorum emptio!)
|
|
|
|
nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet začať sa učiť
|
|
nikt nie może przenieść więcej praw niż sam posiada
|
|
|
|
nasciturus pro iam nato habetur začať sa učiť
|
|
Nasciturus pro iam nato habetur
|
|
|
|
nasciturus pro iam nato habetur quotiens decommodis eius agitur začať sa učiť
|
|
mający się narodzić(dziecko poczęte) jest uważany za już narodzonego, ilekroć chodzi o jego korzyści
|
|
|
|
in capita začať sa učiť
|
|
według głów (naszczyciewierzchołku)
|
|
|
|
in stirpes začať sa učiť
|
|
według szczepów (u podstawy), np. dzieci dziedziczące zamiast ojca później zmarłego
|
|
|
|
mortis causa začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
cum animo testandi začať sa učiť
|
|
z wolą (zamiarem), myślą testowania
|
|
|
|
favor testamenti začať sa učiť
|
|
z przychylnością, dobrodziejstwem (korzyścią) dla testamentu
|
|
|
|
ludicum intervallum začať sa učiť
|
|
przebłysk świadomości, np. u chorych psychicznie
|
|
|
|
sensu stricto začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
legatum per vindicationem začať sa učiť
|
|
legat windykacyjny. Zapis prawa cywilnego – ius civilepolegającyna bezpośrednim przekazaniu własności kwirytarnej rzeczy przez testatora idający legatariuszowi możność wystąpienia z rei vindicatio dlarealizacji zapisu
|
|
|
|
legatum per damnationem začať sa učiť
|
|
legat damnacyjny. Zapis dający zapisobiorcy roszczenie przeciwdziedzicowi o przeniesienie własności zapisanej rzeczy lub przysporzeniezapisanej korzyści majątkowej,
|
|
|
|
legatum nominis začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
legatum liberationis začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
transmissio hereditatis začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
per facta concludentia začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
cum viribus hereditatis začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
pro viribus hereditatis začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
successio anticipata začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
hereditatis petitio začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
matrimonium non existens začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
impedimentum dirimens začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
matrimoniale foedus začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
consensus matrimonialis začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
numerus clausus začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
matrimonia libera esse debent začať sa učiť
|
|
małżeństwa powinny być wolne od nacisków
|
|
|
|
sponsalia začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
matrimonii promissio začať sa učiť
|
|
przyrzeczenie zawarcia małżeństwa
|
|
|
|
nemo turpitudinem suam allegans audiatur začať sa učiť
|
|
nikt, kto powołuje się na własną niegodziwość nie będzie wysłuchany
|
|
|
|
matrimonium ratum et consummatum začať sa učiť
|
|
malżeństwo zawarte i dopełnion (skonsumowane)
|
|
|
|
nulla humana potestas začať sa učiť
|
|
żadna ludzka władza nie może rozwiązać zawartego małżeństwa
|
|
|
|
separatio quoad torum et mensam začať sa učiť
|
|
oddzielenie co do łoża i stołu
|
|
|
|
separatio perpetua začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
separatio temporanea začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
matrimonium non consummatum začať sa učiť
|
|
małżeństwo nie dopełnione (nie skonsumowane)
|
|
|
|
mater semper certa est začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
pater est quem nuptiae demonstrant začať sa učiť
|
|
ojcem jest ten, na kogo wskazuje małżeństwo
|
|
|
|
impotentia generandi začať sa učiť
|
|
bezpłodność - niemożność stania się rodzicem dziecka
|
|
|
|
impotentia coeundi začať sa učiť
|
|
niemożność współżycia - niezdolność do odbycia stosunku seksualnego
|
|
|
|
liberi vulgo concepti začať sa učiť
|
|
dzieci poczęte poza małżeństwem
|
|
|
|
filii legitimi začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
filii illegitimi začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
filii illegimi legitimantur per subsequens matrimonium parentum začať sa učiť
|
|
dzieci z nieprawego łoża są legitymowane po zawarciu małżeństwa
|
|
|
|
exceptio plurium concubentium začať sa učiť
|
|
zarzut wielu współżyjących
|
|
|
|
matrimonium putativum začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
adoptio plena začať sa učiť
|
|
przysposobienie ze wszystkimi skutkami
|
|
|
|
adoptio minus plena začať sa učiť
|
|
"adopcja niepełna (dziecko zostaje pod władzą ojca w dotychczasowej rodzinie, ale otrzymuje prawo do dziedziczenia beztestamentowego)
|
|
|
|
adoptio plenissima začať sa učiť
|
|
adopcja najpełniejsza (dziecko traktowane jako członek rodziny)
|
|
|
|
adoptio naturam imitatur začať sa učiť
|
|
adopcja powinna odtwarzać naturę (tzn, powinna być zachowana różnica wieku)
|
|
|
|
in vivo začať sa učiť
|
|
zapłodnienie naturalne, z przyjemnością =)
|
|
|
|
in vitro začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
vinculum iuris začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
obligare začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
inter partes začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
obligatio naturalis začať sa učiť
|
|
zobowiązanie, które nie może być zaskarżone
|
|
|
|
dare, facere, non facere, pati začať sa učiť
|
|
danie, czynienie, nieczynienie, znoszenie
|
|
|
|
impossibilium nulla obligatio est začať sa učiť
|
|
nikt nie jest zobowiązany do rzeczy niemożliwych
|
|
|
|
genus perire non censetur začať sa učiť
|
|
uważa się, że gatunek nie ginie
|
|
|
|
species perit ei cui debetur začať sa učiť
|
|
rzecz oznaczona indywidualnie przepada temu, komu się należy
|
|
|
|
damnum emergens začať sa učiť
|
|
rzeczywisty uszczerbek majątkowy, szkoda rzeczywista
|
|
|
|
lucrum cessans začať sa učiť
|
|
korzyści, jakich spodziewał się podmiot prawa, ale których nie osiągnął z uwagi na to, że ktoś nie wykonał swego zobowiązania i przez to wyrządził mu szkodę uniemożliwiającą osiągnięcie tych korzyści
|
|
|
|
pretium commune začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
pretium singulare začať sa učiť
|
|
cena w odniesieniu do całego majątku poszkodowanego uwzględniająca związki funkcjonalne z innymi przedmiotami
|
|
|
|
pretium affectionis začať sa učiť
|
|
według wartości uczuciowej, szczególnego upodobania (pretium affectionis) np. zniszczenie pamiątkowego zdjęcia. Nie da się obiektywnie określić wartości szczegolnego upodobania
|
|
|
|
compensatio lucri cum damno začať sa učiť
|
|
potrącenie zysku ze stratą
|
|
|
|
obligatio alternativa začať sa učiť
|
|
Zobowiązanie przemienne – zobowiązanie, którego wykonanie polega na tym, że dłużnik może spełnić jedno z kilku alternatywnych świadczeń.
|
|
|
|
facultas alternativa začať sa učiť
|
|
Upoważnienie przemienne – w prawie zobowiązań możliwość zwolnienia się dłużnika od swojego zobowiązania przez spełnienie innego świadczenia. Upoważnienie przemienne powstaje z umowy lub w przypadkach przewidzianych w ustawie.
|
|
|
|
datio in solutum začať sa učiť
|
|
świadczenie w miejsce wykonania) – instytucja prawa zobowiązań, czynność prawna prowadząca do wygaśnięcia istniejącego zobowiązania poprzez spełnienie innego świadczenia niż wynikające z dotychczasowego stosunku obligacyjnego.
|
|
|
|
negotium mixtum cum donatione začať sa učiť
|
|
Są to umowy zawierające element częściowej odpłatności.
|
|
|
|
pactum in favorem tertii začať sa učiť
|
|
umowa na rzecz osoby trzeciej
|
|
|
|
lex commissoria začať sa učiť
|
|
zastrzeżenie, dodane do umowy, na mocy którego dłużnik traci swoje prawa z umowy, w razie niedotrzymania zobowiązania.
|
|
|
|
pactum de contrahendo začať sa učiť
|
|
Umowa przedwstępna – umowa, w której jedna lub obie strony zobowiązują się, że zawrą inną umowę, tzw. przyrzeczoną.
|
|
|
|
culpa in contrahendo začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
pacta sunt servanda začať sa učiť
|
|
umów należy dotrzymywać – zasada wyrażająca się w tym, że osoba, która zawarła w sposób ważny umowę, musi się z niej wywiązać.
|
|
|
|
rebus sic stantibus začať sa učiť
|
|
skoro sprawy przybrały taki obrót) – instytucja prawa cywilnego oraz doktryna w prawie traktatów.
|
|
|
|
exceptio non adimpleti contractus začať sa učiť
|
|
"zarzut niewykonania umowy") - sposób obrony dłużnika w sporze sądowym wynikłym na tle zawartej umowy wzajemnej, polegający na zarzuceniu wierzycielowi, że ten nie wykonał swojej części umowy
|
|
|
|
dolus začať sa učiť
|
|
w prawie rzymskim najwyższy stopień winy, polegał na świadomym zachowaniu się (tzn. działaniu lub zaniechaniu) zmierzającym do wyrządzenia drugiemu szkody. w prawie karnym: wina umyślna
|
|
|
|
culpa začať sa učiť
|
|
negligentia, niedbalstwo pojęcie z zakresu teorii prawa oznaczające nieumyślne spowodowanie szkody lub czynu zabronionego
|
|
|
|
culpa in eligendo začať sa učiť
|
|
Wina w wyborze, np. wyborze wykonawcy
|
|
|
|
casus začať sa učiť
|
|
zdarzenie, wypadek, przykry zbieg okoliczności;
|
|
|
|
vis maior začať sa učiť
|
|
"Siła wyższa", powoduje zwolnienie kogoś z odpowiedzialności
|
|
|
|
vis cui humana infirmitas resistere non potest začať sa učiť
|
|
Siła wyższa to zdarzenie, któremu słabość ludzka nie może się oprzeć
|
|
|
|
compensatio začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
novatio začať sa učiť
|
|
nowacja - zastąpienie jednego stosunku obligacyjnego innym, nowym
|
|
|
|
confusio začať sa učiť
|
|
zlanie w jedno, np. dłużnik stał się spadkobiercą wierzyciela
|
|
|
|
cessio začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
pactum de non cedendo vel non alienando začať sa učiť
|
|
Pactum de non cedendo (zakaz cesji) – zastrzeżenie umowne wyłączające lub ograniczające możliwość przeniesienia uprawnienia (wierzytelności) z umowy w drodze przelewu
|
|
|
|
emptio rei speratae začať sa učiť
|
|
kupno rzeczy spodziewanej
|
|
|
|
emptio spei začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
res extra commercium začať sa učiť
|
|
rzecz wyłączona z obrotu handlowego
|
|
|
|
cuius commodum eius periculum začať sa učiť
|
|
Czyje korzyści, tego ryzyko
|
|
|
|
pactum reservati dominii začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
pactum displicentiae začať sa učiť
|
|
sprzedaż na próbę, kupujący do określonego czasu mógł za zwrotem ceny wycofać się z kontraktu uznając, że towar mu nie odpowiada,
|
|
|
|
emptio ad gustum začať sa učiť
|
|
kupno z zastrzeżeniem, że kupujący w określonym czasie będzie mógł zwrócić rzecz jeśli mu się ona nie spodoba
|
|
|
|
pactum de retroemendo začať sa učiť
|
|
umowa o odkupienie rzeczy
|
|
|
|
condictio indebiti začať sa učiť
|
|
skarga o zwrot nienależnego świadczenia płaconego w przeświadczenia spłacania długu, którego wrzeczywistości nie było pod warunkiem, że płacono z zamiarem umorzenia długu
|
|
|
|
indebitum začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
affectio (animus) societatis začať sa učiť
|
|
wola pozostawania w spółce
|
|
|
|
tempus deliberandi začať sa učiť
|
|
czas do namysłu, rozważenia
|
|
|
|
iurisdictio voluntaria začať sa učiť
|
|
postępowanie nieprocesowe
|
|
|
|
lex fori processualis začať sa učiť
|
|
obowiązujące prawo zależy od tego, na jakim terenie leży sąd
|
|
|
|
iudicium - actus trium personarum začať sa učiť
|
|
sąd to działanie trzech osób (actor - powód, iudex - sędzia, reus - pozwany)
|
|
|
|
audiatur et altera pars začať sa učiť
|
|
niech będzie wysłuchana i druga strona
|
|
|
|
domini litis začať sa učiť
|
|
panowie sporu \ strony procesu \ powód i pozwany
|
|
|
|
nemo iudex sine actore začať sa učiť
|
|
żaden sędzia bez powoda (nie ma sędziego bez powada)
|
|
|
|
vigilantibus iura sunt scripta začať sa učiť
|
|
prawa są pisane dla osób czuwających
|
|
|
|
ne eat iudex ultra petita partium začať sa učiť
|
|
niech sędzia nie wychodzi ponad żądanie stron
|
|
|
|
ante litem natam začať sa učiť
|
|
ZANIM ZRODZIŁ SIĘ SPÓR / PRZED WSZCZĘCIEM PROCESU
|
|
|
|
post litem natam začať sa učiť
|
|
PO ZRODZENIU SIĘ SPORU \ PO WSZCZĘCIU PROCESU
|
|
|
|
perpetuatio fori začať sa učiť
|
|
uwiecznienie sądu (sąd właściwy do rozpoznania danej sprawy w chwili wszczęcia postępowania, pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania)
|
|
|
|
actor sequitur forum rei začať sa učiť
|
|
powód udaje się do sądu pozwanego; zasada określająca właściwość miejscową sądu
|
|
|
|
qui rem in iudicium ducit začať sa učiť
|
|
ten, kto wniósł sprawę do sądu
|
|
|
|
contra quem res in iudicium deducitur začať sa učiť
|
|
przeciwko komu sprawa została wniesiona do sądu
|
|
|
|
legitimatio ad causam začať sa učiť
|
|
legitymowanie dla jednej sprawy
|
|
|
|
legitimatio ad processus začať sa učiť
|
|
legitymowanie dla całego procesu
|
|
|
|
successio mortis causa začať sa učiť
|
|
następstwo procesowe z powodu śmierci
|
|
|
|
successio inter vivos začať sa učiť
|
|
następstwo na skutek umowy między jedną ze stron a osobą trzecią
|
|
|
|
res iudicata - inter partes začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
res inter alios gesta začať sa učiť
|
|
sprawa między osobami trzecimi
|
|
|
|
prorogatio fori začať sa učiť
|
|
WYBIERANIE SĄDU, KTÓRY JEST NIEWŁAŚCIWY, ALE STRONY UWAŻAJĄ GO ZA WŁAŚCIWY
|
|
|
|
prorogatio iurisdictionis začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
negatio per positionem alterius začať sa učiť
|
|
zanegowanie przez przedstawienie innego stanowiska
|
|
|
|
exceptiones peremptoriae začať sa učiť
|
|
zarzut peremptoryjny - ma na celu zniweczenie roszczeń powoda, np. zarzut przedawnienia
|
|
|
|
exceptiones dilatoriae začať sa učiť
|
|
zarzuty dylatoryjny - powoduje chwilowe odroczenie sprawy, np. zarzut niewłaściwości sądu
|
|
|
|
exceptiones declinatoriae začať sa učiť
|
|
zarzut deklinatoryjny - zwalniał od wdania się w spór, np. zawarcie ugody
|
|
|
|
replicatio začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
duplicatio začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
onus proferendi začať sa učiť
|
|
obowiązek przedstawienia środków dowodowych (np. gdy ktoś przechowuje testament)
|
|
|
|
onus probandi začať sa učiť
|
|
obowiązek udowodnienia winy ciążący na oskarżycielu
|
|
|
|
ei incumbit probatio qui dicit non qui negat začať sa učiť
|
|
na tym spoczywa cięzar dowodu, kto twierdzi (na powodzie, oskarżycielu) a nie na tym, kto neguje
|
|
|
|
ne bis in idem začať sa učiť
|
|
"nie wchodzi sie dwa razy do tej samej rzeki"
|
|
|
|
sententia facit ius inter partes začať sa učiť
|
|
wyrok tworzy prawo między stronami
|
|
|
|
reformatio in peius začať sa učiť
|
|
zakaz zmiany wyroku na gorszy (przy apelacji)
|
|
|
|
de minimis non curat praetor začať sa učiť
|
|
rzeczamj drobnymi niezajmuje się pretor (urząd, sąd)
|
|
|
|
error in iudicando začať sa učiť
|
|
błąd w podstawie prawnej wydania wyroku (w prawie materialnym)
|
|
|
|
error in procedendo začať sa učiť
|
|
błąd proceduralny (naruszenie prawa formalnego, nie zachowanie odpowiedzniej procedury)
|
|
|
|
iudex inhabilis začať sa učiť
|
|
sędzia wyłączony ze sprawy Z MOCY USTAWY (np. ze względu na pokrewieństwo)
|
|
|
|
iudex suspectus začať sa učiť
|
|
sędzia wyłączony ze sprawy NA WNIOSEK STRON (np. może być podejrzany/niezdolny)
|
|
|
|
absolutio ab instantia začať sa učiť
|
|
uwolnienie od sądu[1]) – jedna z czterech podstawowych kategorii wyroków wydawanych przez sądy w ramach inkwizycyjnego procesu karnego w epoce stosowania Constitutionis Criminalis Carolinae.
|
|
|
|
professio iuris začať sa učiť
|
|
oświadczenie prawa - w prawie osobowym
|
|
|
|
ad litis ordinationem začať sa učiť
|
|
CO DOTYCZY PRZEBIEGU PROCESU
|
|
|
|
ad litem decidendam začať sa učiť
|
|
CO DOTYCZY ROZSTRZYGNIĘCIA SPORU
|
|
|
|
Prawo międzynarodowe prywatne začať sa učiť
|
|
Private international law
|
|
|
|
lex fori začať sa učiť
|
|
prawo obowiązujące w miejscu urzędowania sądu
|
|
|
|
lex loci processus začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
locus regit formam actus začať sa učiť
|
|
prawo miejsca dokonania czynności prawnej; miejsce rządzi formą czynności prawnej
|
|
|
|
comitas gentium začať sa učiť
|
|
kurtuazja międzynarodowa, kurtuazja ludów; grzeczność międzynarodowa; nie mające charakteru prawa zwyczaje przyjęte w stosunkach międzynarodowych, zwłaszcza dyplomatyczne
|
|
|
|
mobilia personam sequuntur začať sa učiť
|
|
rzeczy ruchome towarzyszące osobom
|
|
|
|
lex patriae začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
lex domicilii začať sa učiť
|
|
ustawa (prawo) miejsca zamieszkania
|
|
|
|
animus manendi začať sa učiť
|
|
wola, chęć pozostawania; czynnik wewnętrzny np. przy zamiarze stałego pobytu
|
|
|
|
pactum de lege utenda začať sa učiť
|
|
umowa o korzystanie z ustawy/z wybranego prawa
|
|
|
|
ultimum refugium začať sa učiť
|
|
ostateczna (ostatnia) ucieczka; ostatnie schronienie, stosowane przez sąd np. gdy nie można ustalić miejsca zamieszkania
|
|
|
|
pacta sunt servanda začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
pacta tertiis non nocent non prosunt začať sa učiť
|
|
umowy zawierane nie szkodzą i nie pomagają osobom trzecim; pakt nie może rodzić praw ani szkodzić państwom trzecim
|
|
|
|
Res inter alios acta, aliis nec nocet nec prodest začať sa učiť
|
|
rzecz (sprawa) dokonana między innymi [Czynność dokonana między określonymi osobami nie powinna szkodzić innym]
|
|
|
|
res inter alios začať sa učiť
|
|
rzecz pomiędzy innymi nie powinna nas interesować
|
|
|
|
in favorem tertii začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
pro foro interno začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
pro foro externo začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
dismembratio začať sa učiť
|
|
rozdzielenie, rozerwanie, rozczłonkowanie, rozbiór państwa
|
|
|
|
ius postliminii začať sa učiť
|
|
prawo powrotu z zagranicy, z niewoli; prawo obywatela rzymskiego, który wrócił z niewoli nieprzyjacielskiej na terytorium Rzymu do odzyskania wcześniej posiadanych praw z wykluczeniem stosunków opartych na fakcie, tj. małżeństwa i posiadania
|
|
|
|
tabula rasa začať sa učiť
|
|
niezapisana tabliczka np. nowe państwo
|
|
|
|
delictum iuris gentium začať sa učiť
|
|
przestępstwo przeciwko prawu narodów; przestępstwo prawa międzynarodowego np. zbrodnie wojenne, ludobójstwa i inne zbrodnie przeciwko ludzkości
|
|
|
|
ius sanguinis začať sa učiť
|
|
prawo krwi – jeden ze sposobów wyznaczania obywatelstwa z mocy prawa, w Polsce jest ona zasadą
|
|
|
|
ius soli začať sa učiť
|
|
prawo ziemi – jeden ze sposobów wyznaczania obywatelstwa z mocy prawa, w Polsce ma charakter uzupełniający – stosuje się, gdyby dziecko urodzone na terytorium Polski nie nabywało żadnego innego obywatelstwa
|
|
|
|
persona non grata začať sa učiť
|
|
osoba niepożądana w danym państwie. Status ten otrzymują osoby przyłapane na szpiegostwie. Muszą wtedy opuścić dany kraj.
|
|
|
|
delicta iuris gentium začať sa učiť
|
|
przestępstwo przeciw prawu narodów, np. zbrodnie wojenne, ludobójstwo, terroryzm, handel ludźmi
|
|
|
|
victima začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
nullum crimen nulla poena sine lege poenali anteriori začať sa učiť
|
|
nie jest przestępstwem czyn popełniony przed wejściem w życie ustawy
|
|
|
|
nullum crimen nulla poena sine lege scripta začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
nullum crimen nulla poena sine lege certa začať sa učiť
|
|
nie ma przestępstwa bez pewnego prawa
|
|
|
|
nullum crimen nulla poena sine lege praevia začať sa učiť
|
|
nie ma przestępstwa bez wcześniejszej ustawy
|
|
|
|
lex retro non agit začať sa učiť
|
|
prawo nie dziala wstecz - zakaz retroaktywności - zasada nieretroaktywności
|
|
|
|
lex prospicit non respicit začať sa učiť
|
|
prawo patrzy naprzód, nie wstecz
|
|
|
|
res iudicata začať sa učiť
|
|
rzecz (już) osądzona) – pojęcie języka prawniczego określające prawomocność orzeczenia sądowego lub ostateczność decyzji administracyjnej.
|
|
|
|
vis absoluta začať sa učiť
|
|
przymus absolutny do którego należą np. skrępowanie, uwięzienie, pozbawienie świadomości etc. Należy tu jednak zaznaczyć, ze woli nie wyłączą oddziaływanie na nią w ramach przymusu względnego (vis compulsiva, np. pobicie, groźba etc.)
|
|
|
|
vis compulsiva začať sa učiť
|
|
pochodzący z prawa rzymskiego termin oznaczający przymus psychiczny podczas zawierania czynności prawnej.
|
|
|
|
dolus directus začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
dolus directus repentinus začať sa učiť
|
|
zamiar nagły - podjęty szybko, bez zastanowienia
|
|
|
|
dolus directus praemeditatus začať sa učiť
|
|
zamiar przemyślany - poprzedzony dłuższym zastanowieniem - premedytacja
|
|
|
|
dolus eventualis začať sa učiť
|
|
zamiar ewentualny - wynikowy - ma miejsce, gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to.
|
|
|
|
culpa dolo exorta začať sa učiť
|
|
wina spowodowana podstępem), w prawie karnym tzw. wina mieszana, czyli umyślno-nieumyślna, zwana też kombinowaną. Polega ona na tym, że przestępstwo podstawowe jest popełnione z winy umyślnej, natomiast jego skutki wynikają z winy nieumyślnej
|
|
|
|
iter delicti začať sa učiť
|
|
pochód przestępstwa - formy stadialne czynu zabronionego
|
|
|
|
delictum putativum začať sa učiť
|
|
przestępstwo urojone - sprawca realizuje czyn, błędnie sądząc, że to co robi jest zabronione
|
|
|
|
nemo prudens punit quia peccatum est sed ne peccetur začať sa učiť
|
|
Nikt roztropny nie karze dlatego, że popełniono czyn zabroniony, lecz po to, by go nie popełniano w przyszłości
|
|
|
|
in dubio pro reo začať sa učiť
|
|
zasada prawna, zgodnie z którą wątpliwości nie dających się rozstrzygnąć nie można tłumaczyć na niekorzyść oskarżonego
|
|
|
|
dolus non praesumitur začať sa učiť
|
|
Nie domniemywa się złego zamiaru.
|
|
|
|
reformatio in peius iudici appellato non licet začať sa učiť
|
|
Sądowi apelacyjnemu nie wolno zmieniać wyroku na niekorzyść zasądzonego.
|
|
|
|
delicta parentum liberis non nocent začať sa učiť
|
|
Przestępstwa rodziców nie szkodzą dzieciom.
|
|
|
|
reus in exceptione actor est začať sa učiť
|
|
w przypadku podniesienia zarzutu procesowego pozwany staje się powodem (co do obowiązku udowodnienia zarzutu)
|
|
|
|
ei incumbit probatio qui dicit non qui negat začať sa učiť
|
|
ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie wywodzącej z tego faktu skutki prawn
|
|
|
|
quod non est in actis non est in mundo začať sa učiť
|
|
czego nie ma w aktach, nie istnieje na świecie (w dawnym procesie, gdy dla sędziego miarodajna była tylko treść akt).
|
|
|
|
verba volant, scripta manent začať sa učiť
|
|
słowa ulatują, pismo pozostaje.
|
|
|
|
testis ex visu začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
testis ex auditu začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
nemo iudex in propria (sua) causa začať sa učiť
|
|
Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie)[1] – podstawowy warunek bezstronności organu rozstrzygającego sprawę. W sytuacji, w której bezstronność organu budzi uzasadnioną wątpliwość, może zostać on wyłączony z toczącego się postępowania.
|
|
|
|
forum delicti commissi začať sa učiť
|
|
sąd miejsca popełnienia czynu przestępnego
|
|
|
|
forum praeventionis začať sa učiť
|
|
sąd właściwy ze względu na pierszeństwo przyjęcia sprawy (ten sąd będzie właściwy, który podjął pierwszy sprawę)
|
|
|
|
perpetuatio fori začať sa učiť
|
|
łaciński zwrot prawniczy używany na określenie zasady, że sąd właściwy do rozpoznania danej sprawy w chwili wszczęcia postępowania, niezależnie od późniejszych zmian podstaw określających jego właściwość, pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania
|
|
|
|
forum connexitatis causarum začať sa učiť
|
|
sąd wlasciwy ze wzgledu na polaczenie spraw
|
|
|
|
causa principalis začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
causa accessoria začať sa učiť
|
|
|
|
|
|
res iudicata pro veritate habetur začať sa učiť
|
|
sprawę osądzoną ostatecznie uważa się za rozstrzygniętą; wyrok sądu uważa się za prawdę.
|
|
|
|
ne bis in idem crimen iudicetur začať sa učiť
|
|
Niech nikogo nie sądzi się dwa razy za to samo przestępstwo.
|
|
|
|
confessio est regina probationum začať sa učiť
|
|
przyznanie się jest królową dowodu
|
|
|
|
propter falsa začať sa učiť
|
|
wznowienie postępowania, bo wyrok prawa zostal wydany na podstawie zlych dowodów
|
|
|
|
propter nova začať sa učiť
|
|
wznowienie postepowania bo wyszly nowe dowody
|
|
|
|
In legibus magis simplicitas quam difficultas placet začať sa učiť
|
|
w prawie podoba się bardziej prostota niż zawiłość.
|
|
|
|
Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio začať sa učiť
|
|
przy takim samym sensie ustawy, takie same postanowienia ustawy
|
|
|
|
Optima est legum interpres consuetudo začať sa učiť
|
|
zwyczaj jest najlepszą wykładnią prawa
|
|
|
|
Leges ab omnibus intellegi debent začať sa učiť
|
|
ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich
|
|
|
|
Leges bonae ex malis moribus procreantur začať sa učiť
|
|
Złe obyczaje dają początek dobrym prawom. Makrobiusz
|
|
|
|
Legem bonam a mala nulla alia nisi naturae norma dividere possumus začať sa učiť
|
|
dobre prawo od złego możemy odróżnić miarą prawa natury.
|
|
|
|
Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem začať sa učiť
|
|
znać ustawy, to nie znaczy trzymać się ich słów, lecz rozumieć ich sens i znaczenie
|
|
|
|
Iura non in singulas personas, sed generaliter constituuntur začať sa učiť
|
|
praw nie ustanawia się dla poszczególnych osób, lecz dla ogółu
|
|
|
|
Satius enim esse impunitum relinqui facinus nocentis quam innocentem damnari začať sa učiť
|
|
lepiej pozostawić bezkarnym występek zloczyńcy, niż skazać niewinnego.
|
|
|
|
Cessante ratione legis, cessat ipsa lex začať sa učiť
|
|
gdy znika przyczyna prawa, samo prawo przestaje istnieć.
|
|
|
|
Vanae voces populi non sunt audiendae začať sa učiť
|
|
Nie należy słuchać próżnych głosów tłumu.
|
|
|
|
Non omne quod licet honestum est začať sa učiť
|
|
czyli nie wszystko, co jest dozwolone, jest uczciwe
|
|
|
|
Sententia facit ius inter partes začať sa učiť
|
|
wyrok tworzy prawo między stronami
|
|
|
|
Libertas inaestimabilis res est začať sa učiť
|
|
wolność jest rzeczą bezcenną.
|
|
|
|
Male nostro iure uti non debemus začať sa učiť
|
|
Nie piwinniśmy źle korzystać z naszego prawa
|
|
|
|
Nullus idoneus testis in re sua intellegitur začať sa učiť
|
|
Nikt nie może być wiarygodnym świadkiem we własnej sprawie
|
|
|
|
Poena constituitur in emendationem hominum začať sa učiť
|
|
kara ustanowiona jest w celu poprawienia ludzi
|
|
|
|
Res nullius cedit primo occupanti začať sa učiť
|
|
Rzecz niczyja przypada temu, kto pierwszy ją zawłaszczy.
|
|
|
|
Vigilantibus, non dormientibus, iura subveniunt začať sa učiť
|
|
– Prawo przychodzi z pomocą starannym, a nie bezczynnym.
|
|
|
|
Volenti non fit iniuria začať sa učiť
|
|
Zrobiłeś z własnej woli, to nie dzieje ci się krzywda
|
|
|
|
Ignorantia legis neminem excusat začať sa učiť
|
|
nieznajomość prawa nie jest dla nikogo usprawiedliwieniem
|
|
|
|
Culpa lata dolo aequiparatur začať sa učiť
|
|
Ciężkie niedbalstwo równe jest winie umyślnej
|
|
|
|
Ex iniuria ius non oritur začať sa učiť
|
|
z bezprawia nie rodzi się prawo
|
|
|
|
Nemo ex suo delicto meliorem suam condictionem facere potest začať sa učiť
|
|
Nikt nie może poprzez własny występek (delikt) uczynić lepszym swego położenia
|
|
|
|
Hominum causa omne ius constitutum est začať sa učiť
|
|
wszelkie prawo winno być stanowione dla ludzi
|
|
|
|
Quid leges sine moribus, vanae proficiunt začať sa učiť
|
|
cóż warte puste prawa bez obyczajów? (Horacy Pieśni).
|
|
|
|
Moribus ornes, legibus emendes začať sa učiť
|
|
ozdabia obyczajami, ulepsza ustawami
|
|
|
|
Corruptissima re publica plurimae leges začať sa učiť
|
|
przy największym państwa nierządzie najliczniejsze (są) prawa
|
|
|
