8.5 Ideologie XIX w.

Jakie wydarzenia poskutkowały powstaniem nowych ideologii w XIX wieku?

Hasła oświecenia oraz przemiany z okresu wojny o niepodległość USA, rewolucji francuskiej i wojen napoleońskich.

Jakie miały skutki nowe ideologie zrodzone na przełomie XVIII i XIX wieku?

Stały się przyczyną licznych wystąpień rewolucyjnych i postępującej demokratyzacji europejskich społeczeństw, a także wyznaczały kierunki działań partii politycznych w kolejnych latach.

Z jakich źródeł czerpał liberalizm?

Z haseł oświecenia, m.in. praw naturalnych, umowy społecznej oraz teorii ekonomicznych XVIII wieku.

Wymień czołowych przedstawicieli XIX-wiecznego liberalizmu.

Benjamin Constant, John Stuart Mill i Alexis de Tocqueville.

Omów główne poglądy liberałów.

Wolność jednostki, równość obywateli wobec prawa, swoboda gospodarcza, odrzucanie absolutyzmu na rzecz republiki lub monarchii konstytucyjnej oraz postulowanie laicyzacji państwa.

Jak liberałowie widzieli rolę państwa w społeczeństwie?

Rolą państwa powinno być jedynie egzekwowanie prawa i stanie na straży bezpieczeństwa.

W jakich okolicznościach powstał konserwatyzm?

Zrodził się w okresie rewolucji francuskiej wśród zwolenników utrzymania dawnego porządku, czyli arystokracji i szlachty. Był odpowiedzią na postulaty liberałów.

Wymień czołowych przedstawicieli XIX-wiecznego konserwatyzmu.

Edmund Burke, François Chateaubriand i Joseph de Maistre.

Podaj główne postulaty konserwatystów.

Popierali ewolucyjne, powolne zmiany zamiast rewolucji, uważali monarchię i hierarchię społeczną za najdoskonalsze, opowiadali się za nienaruszalnością własności prywatnej oraz sojuszem tronów i ołtarzy.

Na jakich wartościach konserwatyści opierali harmonijne funkcjonowanie społeczeństwa?

Na religii, tradycji i rodzinie.

W jaki sposób zaczęto definiować naród u schyłku XVIII wieku?

Jako wspólnotę etniczną odróżniającą się od innych własną historią, kulturą, obyczajami i językiem.

Jakie wydarzenia rozbudziły świadomość narodową we Francji, Włoszech i Niemczech, a następnie w monarchiach wielonarodowych Austrii i Imperium Osmańskim w XIX wieku?

Rewolucja francuska i wojny napoleońskie.

Jakie były poglądy nacjonalistów w XIX wieku?

Uznawali tożsamość narodową za najważniejszy składnik tożsamości jednostki. Interesów własnego narodu stawiali wyżej niż jednostki i innych narodów. Rozumieli narodowość jako cechę wrodzoną. Twierdzili, że konieczne jest utworzenie państwa narodowego.

Jaka była geneza zbliżenia nacjonalistów z liberałami w XIX wieku?

Nacjonaliści dążyli do przełamania systemu wiedeńskiego, a liberałowie dążyli do załamania absolutyzmu, co zbliżało obie ideologie.

Co mówiły XIX-wieczne teorie rasowe?

Mówiły o wyższości niektórych ras i narodów nad innymi.

Jaka była geneza powstania socjalizmu utopijnego?

Tragiczne położenie robotników pracujących w fabrykach sprawiło, że na przełomie XVIII i XIX wieku przedstawiciele elit zaczęli snuć wizję przebudowy społeczeństwa.

Na jakich zasadach miała opierać się przebudowa społeczna socjalistów utopijnych?

Na zasadach wspólnoty, równości i sprawiedliwości społecznej.

Za czym opowiadali się socjaliści utopijni?

Za zniesieniem podziałów społecznych i równoprawnieniem kobiet i mężczyzn, całkowitą lub częściową rezygnacją z własności, uspołecznieniem środków produkcji gruntów, warsztatów i fabryk.

Podaj eksperymenty społeczne socjalistów utopijnych i kto był ich autorem.

Charles Fourier próbował zakładać falanstery, a Robert Owen poprawiał warunki dla swoich robotników i próbował stworzyć wspólnotę produkcyjną o nazwie Nowa Harmonia.

Czym były falanstery?

Były to samowystarczalne wspólnoty produkcyjne, w których wszyscy realizowaliby swoje talenty.

W którym roku wydano Manifest Komunistyczny, kto go wydał i co on zawierał?

Manifest Komunistyczny wydali w 1848 roku Karol Marx i Friedrich Engels i przedstawili tam założenia socjalizmu naukowego, czyli marksizmu.

Wymień poglądy marksistów.

Postrzegali dzieje ludzkości jako nieustanny konflikt, walkę klas. Postrzegali socjalizm jako jedno ze stadiów rozwoju. Uważali, że proletariat przemysłowy jest zdolny do przebudowy społeczeństwa. Postulowali drogę do zmiany jako rewolucję.

Co miała według marksistów przynieść rewolucja?

Dzięki niej wszyscy ludzie mieli stać się równi, a wszelkie podziały miały zostać zlikwidowane.