8.12 Kultura XIX stulecia

Jaki nurt w literaturze, architekturze i sztukach klasycznych wciąż dominował na samym początku XIX wieku?

Klasycyzm.

Jakie były cechy charakterystyczne stylu empire?

Łączył on surowe, antyczne formy architektoniczne z bogatszą dekoracją fasad i wnętrz.

Wymień najwybitniejszych twórców klasycystycznych aktywnych w okresie początku XIX wieku.

Jacques-Louis David, Antonio Canova, Bertel Thorvaldsen.

Kim był Jacques-Louis David i czego był autorem?

Był to nadworny malarz Napoleona Bonapartego, autor licznych portretów cesarza i obrazów o tematyce mitologicznej.

Kim był Bertel Thorvaldsen i czego był autorem?

Był to duński rzeźbiarz, autor m.in. warszawskich pomników księcia Józefa Poniatowskiego i Mikołaja Kopernika.

Jakie tendencje można było zaobserwować w literaturze końca XVIII wieku?

Pojawiały się już tendencje zapowiadające romantyzm; artyści między innymi podkreślali rolę uczuć człowieka i jego więzi z naturą (preromantyzm).

Jacy są najważniejsi literaci okresu preromantyzmu i podaj dwa przykładowe dzieła tych autorów?

Johann Wolfgang Goethe – „Cierpienia młodego Wertera”, „Faust”; Friedrich Schiller – „Maria Stuart”, „Oda do radości”.

Co głosili romantycy?

Głosili wyższość duchowości, emocji i uczuć oraz świata wyobraźni nad rozumem i sprawami materialnymi, odrzucając oświeceniowy racjonalizm.

Jakie były główne źródła inspiracji dla pisarzy i malarzy okresu romantyzmu?

Ludowość, orientalizm, natura i średniowieczność.

Jakie wartości i postawy cenili romantycy?

Wysoko stawiali indywidualizm i wolność jednostek, a także narodów, i cenili postawy niezależne oraz buntownicze.

Do jakich wydarzeń politycznych przyczyniła się twórczość romantyków i po jakim roku znaczenie romantyzmu zaczęło maleć?

Ich twórczość przyczyniła się do wydarzeń Wiosny Ludów, a znaczenie romantyzmu zmalało po 1849 roku.

Jakie gatunki odgrywały główną rolę w literaturze romantyzmu?

Poezja i dramat.

Wymień największych poetów i dramaturgów okresu romantyzmu.

Anglicy: George Byron; Rosjanin: Aleksander Puszkin.

Jakie rodzaje powieści rozwijały się w okresie romantyzmu?

Powieść gotycka, powieść historyczna, powieść realistyczna i powieść obyczajowa.

Jakie motywy odgrywały szczególną rolę w malarstwie romantycznym?

Motywy historyczne, legendarne, a także pejzaże natury.

Wymień najwybitniejszych malarzy romantycznych oraz jedno ich dzieło.

Francuz: Eugène Delacroix – „Wolność wiodąca lud na barykady”; Niemiec: Kaspar David Friedrich – „Wędrowiec nad morzem mgły”; Hiszpan: Francisco Goya – „Cykl okropności wojny”.

Jakie nurty architektoniczne zyskały popularność w czasach romantyzmu?

Neogotyzm oraz eklektyzm.

Czym był eklektyzm?

Eklektyzm był to ruch architektoniczny, który swobodnie łączył rozwiązania charakterystyczne dla różnych stylów historycznych.

Co pragnęli wyrazić kompozytorzy epoki romantyzmu poprzez muzykę?

Emocje i uczucia.

Kto stał się ideałem twórcy muzyki romantycznej?

Kompozytor Ludwig van Beethoven.

Jakie tematyki podejmowano w operach w okresie romantyzmu?

Tematykę fantastyczną i historyczną.

Wymień najsłynniejszych kompozytorów romantycznych oprócz Ludwiga van Beethovena.

Robert Schumann i Fryderyk Chopin.

W jakim okresie trwała La Belle Époque?

1871-1914.

Kiedy zaczął się rozwijać pozytywizm i kto go zapoczątkował?

Z drugiej połowy XIX wieku, zainicjowany przez francuskiego filozofa Auguste Comte.

Co odrzucali pozytywiści i na rzecz czego?

Pozytywiści odrzucali metafizykę i podkreślali znaczenie empiryzmu.

Z jaką inną filozofią łączył się pozytywizm?

Z ewolucjonizmem.

Co zakładał ewolucjonizm i czym ten kierunek filozoficzny został zainspirowany?

Zakładał, że ludzkość i przyroda doświadczają ciągłego, stopniowego rozwoju. Był to kierunek filozoficzny inspirowany teorią ewolucji Karola Darwina.

Jaka była geneza powstania i rozwoju dekadentyzmu w ostatniej dekadzie XIX wieku?

W społeczeństwie coraz bardziej narastał lęk przed konsekwencjami szybkich przemian cywilizacyjnych oraz industrializacji.

Jakie założenia miała filozofia Artura Schopenhauera?

Jego pesymistyczna filozofia opierała się na przekonaniu, że życie człowieka jest męką, i aby wyzwolić się z cierpienia, należy albo pogrążyć się w niebycie, albo oddać się kontemplacji pięknej sztuki.

Jakie były poglądy Fryderyka Nietzschego?

Uważał, że jednostki wybitne cechują się nadprzeciętną energią i są zdolne do samorealizacji poprzez wyzbywanie się ograniczeń w postaci zasad prawa i moralności.

Jaką koncepcję ukształtował Fryderyk Nietzsche?

Ukształtował koncepcję nadczłowieka.

Jak nazywał się nurt w literaturze, który ukształtował się pod wpływem pozytywizmu, i czym charakteryzowała się twórczość artystów według tego nurtu?

Ukształtował się realizm; tworzący w tym kierunku pisarze dążyli do wiernego i obiektywnego ukazania życia biedniejszych warstw społecznych.

Wymień najwybitniejszych twórców prozy realistycznej i podaj jedno przykładowe dzieło tych twórców.

Gustave Flaubert – „Pani Bovary”; Lew Tołstoj – „Wojna i pokój”; Fiodor Dostojewski – „Zbrodnia i kara”; Mark Twain – „Przygody Tomka Sawyera”.

Jak nazywała się skrajna postać realizmu i czym się ona charakteryzowała?

Naturalizm, ukazujący najdrastyczniejsze aspekty życia.

Jakie rodzaje powieści rozwijały się w okresie rozwoju realizmu i podaj po jednym przykładowym dziele?

Powieść historyczno-przygodowa – „Trzej muszkieterowie” Aleksandra Dumasa; powieść fantastyczno-naukowa – „20 000 mil podmorskich” Juliusza Verne’a.

We Francji u schyłku XIX wieku ukształtował się symbolizm. Co zakładał?

Zakładał, że prawdziwe pojęcia można ukazać jedynie poprzez symbole.

Jakie trzy nurty w sztukach plastycznych rozwinęły się u schyłku XIX wieku i na początku XX wieku?

Postimpresjonizm, symbolizm i kubizm.

Jakie nurty malarstwa rozwinęły się w drugiej połowie XIX wieku, wcześniej niż postimpresjonizm, symbolizm i kubizm?

Akademizm, realizm i impresjonizm.

Czym charakteryzowała się secesja w architekturze i sztuce na przełomie XIX i XX wieku?

Charakteryzowała się płynnymi, falistymi liniami, asymetrycznością, miastnymi kolorami i bogatą ornamentyką roślinną.

Wymień najważniejszych twórców w architekturze i sztuce secesyjnej.

Antonio Gaudí, Gustav Klimt i Alfons Mucha.

Jaka była geneza powstania wieży Eiffla w Paryżu?

W XIX wieku w architekturze widoczna stała się tendencja do eksperymentowania z nowymi materiałami budowlanymi, przede wszystkim ze stalą.

Jakie czynniki przyczyniły się do narodzin kultury masowej w XIX wieku?

Upowszechnienie edukacji i alfabetyzacji, ograniczenie czasu pracy i wykształcenie się czasu wolnego, obniżenie kosztów druku książek i gazet.

Jakie formy czytelnictwa zdobyły popularność w drugiej połowie XIX wieku?

Powszechnie czytano gazety oraz literaturę popularną.

Jaka była geneza rozwoju reklamy w drugiej połowie XIX wieku?

Rozwój prasy pociągnął ze sobą upowszechnienie reklamy.

W którym roku bracia Auguste i Louis Lumière z Francji skonstruowali kinematograf?

W 1895 roku.

W jakim roku zorganizowano pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie?

W 1896 roku.

Jaka była geneza rozwoju turystyki wypoczynkowej w drugiej połowie XIX wieku?

Dzięki nowym środkom transportu podróże stały się wygodniejsze, tańsze i szybsze.

Do jakich przemian w krajobrazie miejskim doszło poprzez rewolucję przemysłową?

Zaczęły rozwijać się dzielnice fabryczne, obok których powstawały przełudnione osiedla robotnicze.

Jakie działania podjęto w drugiej połowie XIX wieku, aby poprawić jakość i bezpieczeństwo życia w mieście?

Utwardzano drogi i instalowano oświetlenie ulic, zakładano ogólnodostępne parki i rekreacyjne tereny zielone oraz wprowadzono komunikację zbiorową.

Jaka była geneza masowych migracji o charakterze zarobkowym ze wsi do miast, ze wschodu Europy na zachód oraz z Europy do obu Ameryk?

Było to wywołane przez gwałtowny rozwój środków transportu, zniesienie poddaństwa chłopów oraz kolonizację Afryki i Azji.